in chronologische volgorde,van opbouw naar afbraak, sloop en eengezins

De Bijlmer in tijd is nu ook te koop als boek: 60 pagina’s dik op A4 formaat en geheel in kleur.

Titel van het boek: ‘De stormachtige levensloop van een utopisch woonpark’ cq Be Bijlmer in jaartallen.

Het boek kost 15 euro en is te koop bij:

https://www.mijnbestseller.nl/site/?r=userwebsite/index&id=henno_eggenkamp.

Op hetzelfde adres koopt u ook Eggenkamps boek ‘De Verguisde Stad‘, de geschiedenis van de Bijlmer, verteld door insider, een paperback van 214 pagina’s. 

vooraf

De Bijlmer is van oorsprong een oud meer, dat in totaal 2x wordt ingepolderd door Amsterdamse kooplieden, en tussendoor weer onder water gezet, De eerste inpoldering was in de 17e eeuw en duurde kort, want er was oorlog en om de vijand tegen te houden werden de dijken doorgestoken. Tot in de 19e eeuw bleef het een meer omdat de polder te weinig opbracht. Oorzaak: de bodem is zo lek als een mandje. Er komt brak kwelwater doorheen, dat slecht is voor de landbouw. De polder is eigenlijk alleen geschikt voor weidegrond, maar ook dat niet overal. Na de tweede drooglegging zijn er boeren die hun vee elders laat grazen. Op foto: de Bijlmermeer getekend door kaart-tekenaar Joost Jansz in 1575. Onze afbeelding is een uitsnede uit de kaart ‘Waterland en Amstelland’.

1901

De industriële revolutie van de 19^de eeuw voert duizenden plattelanders en migranten uit bijvoorbeeld Duitsland naar de steden waar in de fabrieken hopelijk werk en geld te vinden is. Hun huisvesting is erbarmelijk en brengt dodelijk epidemieën voort. Er zijn huisjesmelkers die voor hen bouwen, maar er ontstaan ook woningcorporaties, die worden opgericht door rijke particulieren, die zich niet alleen door het geld laten leiden. De staat zal zich steeds meer met de volkshuisvesting gaan bemoeien. Het leidt tot de woningwet van 1901, waarin niet alleen eisen worden gesteld aan een goede en gezonde arbeiderswoning. De wet regelt ook dat door het rijk goedgekeurde woningcorporaties (betiteld als: toegelaten instellingen) subsidies krijgen om die woningen te bouwen. De zogenaamde woningwetwoning is een feit. Er ontstaan in Nederland in de loop der tijd tientallen, honderden, en tenslotte enkele duizenden verenigingen van mensen, – in de eerste periode vooral socialistische arbeiders -,die met steun van het rijk hun eigen huizen willen gaan bouwen.

1906

De socialist Arie Keppler, lid van de toenmalige SDAP, voorloper van de Pvda, is de eerste ambtenaar, die de gemeente Amsterdam aanstelt om toezicht te houden op de bouwvoorschriften en de huisvesting. In 1915 wordt Keppler de baas van de dan opgerichte Woningdienst. In hetzelfde jaar kent Amsterdam zo’n 50 wbv’s.

1920 – 1940

Uitbreidings Plan.

Vanaf 1928 beschikt Amsterdam ook over een dienst stadsontwikkeling olv L.S.P. Scheffer, met als belangrijkste medewerkers T.K. van Lohuizen en Cornelis van Eesteren. Van Eesteren wordt de ontwerper. De dienst bezint zich onder meer op de toekomst van Amsterdam en publiceert in 1935 het AUP,  Algemeen Uitbreidings Plan van Amsterdam, dat in 1938 door de gemeenteraad wordt overgenomen. In dit plan voorspelt de dienst dat Amsterdam in het jaar 2000 zo’n 960.000 inwoners zal bergen. Konklusie: Amsterdam moet zich uitbreiden. Als geschikte locaties noemt de dienst Amsterdam-Noord; het tuingebied ten westen van Amsterdam, het latere Slotermeer plus Geuzenveld en Osdorp; en Buitenveldert, gelegen naast Amstelveen.

De Bijlmermeer polder is een woonlocatie onder voorbehoud, vooral gezien de ligging van het gebied. Ze heeft namelijk geen directe relatie met de stad, maar ligt voorbij Diemen en Duivendrecht. Het zal moeilijk zo niet onmogelijk zijn het gebied integraal in de stad op te nemen, en dat druist in tegen de principes van Van Eesteren en Van Lohuizen, die geloven in een grote functionele stad.

De principes van de functionele stad zijn vastgelegd op het 4^de CIAM-congres in 1933, waarvan Van Eesteren voorzitter is. In CIAM hebben zich de architecten van het nieuwe bouwen verzameld. Zij wensen een nieuwe architectuur en stedenbouw, waarbij de functie het belangrijkste principe is. En in hun functionele stad, zo besluiten ze in 1933, moeten functies als wonen, verkeer, recreatie en verkeer van elkaar gescheiden worden omdat ze alleen dan goed tot hun recht komen. Op dit congres wordt ook vastgesteld, dat het tonen van macht, aanzien en bezit via architectuur niet gepast is, Flatgebouwen worden daarom gezien als de beste woonvorm. Le Corbusier wil zelfs de boeren in flatgebouwen opbergen om daarmee het verschil tussen stad en platteland op te heffen. In het Roemenie van Ceaucescu zou dat later ook inderdaad gebeuren. In 1928 legden de CIAM-architecten al vast dat architectuur niet zozeer een esthetische daad was als wel een sociale en economische.

1945

De 2^de wereldoorlog heeft Nederland veel huizen gekost. 87.000 woningen zijn verwoest, 43.000 zwaar beschadigd. De woningvoorraad in geheel Nederland wordt berekend op net 2 miljoen huizen. De bevolking bestaat dan uit 9 miljoen mensen, die tot 1960 zal stijgen tot 11 miljoen. Veel bouwen wordt het parool. In 1962 zijn er 1 miljoen na-oorlogse nieuwbouwwoningen neergezet, in ’72 twee miljoen.

1950

Amsterdam start met de bouw van de westelijke tuinsteden Slotermeer en Geuzenveld. Met Slotervaart, Osdorp en Buitenveldert wordt eind ’50 begonnen. Ook nieuwbouw in Amsterdam Noord.

De Opgang in Osdorp

1953

Gemeente Amsterdam pleit voor uitbreiding van de stad met de Bijlmermeerpolder, waarop overigens ook de gemeente Diemen aast. Diemen heeft dan zo’n 7000 inwoners.

1959

De Stadsrandcommmissie olv Gedeputeerde Staten van Noord Holland presenteert een structuurplan voor gebiedsuitbreiding Amsterdam in zuidoostelijke richting, de Bijlmer dus. Het plan wordt in 1961 officieel. In de commissie zitten de gemeentes Amsterdam. Weesperkarspel, Ouder Amstel (Duivendrecht) en Diemen. Strekking van het plan: ten zuidoosten van Amsterdam een nieuwe ‘lob’ bouwen, bestaande uit grondgebied van Weesperkarspel (een enorme lap weidegrond met wat boeren en een wethouder), Driemond, Diemen en Duivendrecht. De Bijlmer moet een geheel nieuw woongebied worden, en Duivendrecht en Diemen moeten qua woningen fors uitbreiden. In 1961 wordt het aantal benodigde woningen in de Bijlmermeer (plus Diemen en Duivendrecht) op 35.500 geschat, die tezamen 110.000 bewoners moeten herbergen. In 1965 wordt het aantal woningen verhoogd tot 40.000. Het blijkt dat er gemiddeld steeds minder mensen samen in een woning huizen.

1960

In Nederland is van alle woningen 10% hoogbouw. Het rijk wil dat vanwege de woningnood tot tot minstens 40% in 1970 op hogen, liever meer. Men streeft er ook naar om de steden aantrekkelijker te maken voor met name gezinnen, waarmee men wil voorkomen dat het platteland voor die gezinnen wordt volgebouwd. Tegelijk leert onderzoek dat Nederlanders het liefst op de begane grond wonen.  Voor de Bijlmer Noord zal men uiteindelijk midden ’60 kiezen voor 90% hoogbouw. In Bijlmer Zuid zal het percentage 80% hoogbouw worden.

1962

Rijk wil Bijlmer niet aan Amsterdam toewijzen. Amsterdam stuurt daarom een brief naar de Tweede Kamer, en pleit daarin voor inlijving van het gebied met een beroep op de toekomst van 100.000 Amsterdammers, die beroerd gehuisvest zijn. Tegelijk start de gemeente de plannenmakerij en stelt het zogenaamde Bijlmermeerteam in olv Ton de Gier, met als hoofdontwerper Siegfried Nassuth. Het team is onderdeel van de afd. Stadsontwikkeling/Publieke Werken. De gemeente Weesperkarspel, dan nog altijd ‘eigenaar’ van het grootste deel van het gebied, stemt in met een bestemmingsplan die dit agrarische gebied een woonbestemming geeft.

De boerderijen van de Bijlmer, die bijna allemaal werden gesloopt. Uitzondering was onder meer boerderij Langerlust, waarin nu een groot horeca-complex is gevestigd.

1963

Dienst Publieke Werken van de gemeente Amsterdam begint in opdracht van Weesperkarspel met het opspuiten van de Bijlmer. 11,5 miljoen kubieke meter uit de Vinkenveense plassen en het Muiderzand wordt op de veengrond van de Bijlmermeerpolder gedeponeerd. Het Muiderzand wordt op sommige plekken zo diep uitgegraven, dat bij de bouw van IJburg sommige eilanden niet op de gewenste plek gesitueerd kunnen worden.

Nassuth heeft zijn plannen in grote lijnen rond. De woningdienst – verantwoordelijk voor de volkshuisvesting in de gemeente, pleit ervoor 75% van de Bijlmer woningen te bestemmen voor de geschoolde arbeiders en middenklassers. Het moeten woningen van een zodanige kwaliteit zijn, dat ze in 1980 nog als heel modern zullen ogen. De andere 25% wil men bestemmen voor de hogere welstandsgroepen, want die wil men voor Amsterdam behouden. De arbeiderswoningen moeten volgens de Woningdienst door één corporatie beheerd worden, maar daar zullen de Amsterdamse wbv’s geen genoegen mee nemen. Met behulp van politieke vrienden in de gemeenteraad krijgen bijna alle Amsterdamse corporaties een deel van de koek.

1964

Strijd tussen Amsterdam en het rijk, met name met minister Toxopeus (VVD) van Binnenlandse zaken, over het eigendom van de Bijlmer woedt in alle hevigheid door.  De minister wil niet, dat de rode stad Amsterdam nog meer inwoners en macht krijgt, tenminste zo wordt het uitgelegd. Het verhaal is echter ook dat Toxopeus de afstand tussen bestuurders en volk zo klein mogelijk wil houden en daarom niet voor uitdijende steden kiest. Burgemeester Van Hall verwerft een kamer-meerderheid voor de annexatie door onder meer Amsterdamse kamerleden, die tegen zijn, die van de KVP en ARP, privé te ontvangen en hen om te praten. Hij krijgt daarbij steun van de toen nog machtige, confessionele vakbonden, die gaan voor de werkgelegenheid die de Bijlmer zal opleveren. Op foto: Van Hall en wethouder Den Uyl tijdens beraadslagingen in de Tweede Kamer.

Het Ministerie voor Volkshuisvesting wil hoogbouw bevorderen en geeft daarom 25% subsidie bij het realiseren van flatgebouwen. Het wil ook met industriële bouwers in zee, in de hoop via die bouw de woningnood sneller te kunnen oplossen. Het sluit contracten met Intervam en Indeco Coignet. Beide bedrijven krijgen de garantie dat ze binnen 10 jaar 13.000 appartementen in Amsterdam mogen neerzetten. Het is ook het aantal appartementen dat in de noord Bijlmer gerealiseerd zal worden.

In dit jaar wordt ook officieel gestart met het ‘overloopbeleid’. Samen met het rijk vindt Amsterdam dat steden niet eindeloos kunnen uitbreiden en dat er tussen de steden en kleinere gemeenten grote, open groenzones dienen te blijven. Het betekent dat die kleinere gemeenten kunnen groeien en voor mensen kunnen bouwen die niet economisch aan de plaats gebonden zijn, zoals het beleid was. Amsterdam maakt afspraken met ze over de aantallen Amsterdammers die men wil toelaten. Men begint in Amstelveen en maakt later afspraken met Diemen, Landsmeer, Oostzaan en weer later met Bovenkarspel, Hoorn, Purmerend, Hoofddorp en Nieuw Vennep. Almere en Lelystad volgen. In 1968 heeft Amsterdam 1.000 woonvergunningen verstrekt voor wonen buiten Amsterdam. Later wordt becijferd dat tussen ’65 en ’85 425.000 Amsterdammers de hoofdstad verlaten hebben om zich in die overloopgebieden te vestigen.

1965

Nassuth – hiernaast op een foto na zijn pensioen – mag zijn plan afmaken, dankzij de Amsterdamse politici, die van iets groots en zeer modern dromen. Het plan voor de Zuidoostelijke Stadsuitbreiding wordt gepresenteerd: totaal 40.000 woningen met een grote meerderheid in de Bijlmer noord, 90% hoogbouw en 10% laagbouw, en de rest , zo’n 10.000 woningen in Bijlmer Zuid met 80% hoogbouw en 20% laagbouw. De twee gebieden worden gescheiden door de Gaasperdammerweg. Voor de Zuid Bijlmer is in 1965 nog geen maquette of echt plan. Dat komt een paar jaar later, maar gaat vanwege veranderde inzichten en de problemen in de Bijlmer Noord de prullenbak in. In 1970 is er een herschreven plan. De hoogbouw is nagenoeg geschrapt. Alleen het complex Nellestein ten noorden van de Gaasperplas zal de hoogte ingaan. De andere woningen worden gerealiseerd in middenhoog en laagbouw. Het gebied wordt later om-gedoopt tot Gaasperdam. Iedere Bijlmerwoning krijgt 35m2 groen, in de Dapperbuurt was dat 0,2. 4

In totaal zal de Bijlmer voor 80% uit groen en openbaar gebied gaan bestaan.

Geheel zuidoost zal 1800 hectare groot worden, 700 hectare meer dan de westelijke tuinsteden en Buitenveldert samen. De helft van de totale oppervakte is voor woningbouw, een kwart voor recreatie, 250 hectare voor lichte industrie en 200 hectare voor voorzieningen als scholen, winkels en kantoren. Er werden ook 700 bankjes gepland.

De architect Hazewinkel schreef als commentaar op de plannen van Stadsontwikkeling: “Met de stedebouwfilosofie van 1930 en de technische hulpmiddelen van 1965 wordt een stad gebouwd voor het jaar 2000.”

In hetzelfde jaar, 1965, wordt 181,5 miljoen guldens uitgegeven voor het bouwrijp maken van de grond en de aanleg van wegen. De begroting spreekt evenwel over 160 miljoen, en men weet dat het tekort nog veel verder zal oplopen.

De gemiddelde huurprijs voor een Bijlmer-appartement wordt berekend op 170 gulden per maand netto, exclusief servicekosten. De bruto huren, inclusief servicekosten, zullen tot ’72 oplopen naar 180 voor een 2kamer en 350 gulden per maand voor een 4-kamerwoning.

Parkeren in de garage zal 43 gulden per auto per maand kosten, maar elke parkeerplek, bij een volle garage, kost de gemeente 67 gulden. In eerste opzet wilde de gemeente de parkeertarieven in de huur verwerken, maar dat werd door het rijk tegen gehouden. Het zou de huur te hoog maken. De tegenstand onder de bevolking is groot. Waarom moet je in de Bijlmer voor parkeren betalen, terwijl het in de hele stad gratis is. De parkeerhuur gaat naar 28 gulden per maand, maar ook die prijs wordt niet gepikt. De bewoners verzetten zich met alle middelen en zijn uiteindelijk zeer succesvol.

In de jaren ‘70 bezocht Joop den Uyl als PvdA-leider tijdens een verkiezingstournee de Bijlmer, waarvoor hij in de jaren ‘60 als Amsterdams Wethouder de 1ste politiek verantwoordelijke was. Naast hem, rechts, Chas Warning, indertijd baas van Kwakoe. Helemaal links met zonnenbril: Roy Mungra

1966

De regering stemt er mee in dat de Bijlmer voorlopig voor 12 jaar bij Amsterdam komt. In een referendum zal te zijner tijd de bestuurlijke toekomst van het gebied bepaald moeten worden.

Amsterdamse woningcorporaties komen met brochure ‘Toekomst te huur’ waarmee ze bewoners voor de Bijlmer enthousiasmeert.

Burgemeester van Hall slaat op 13 december eerste paal, hetgeen in feite zijn derde is. Op 16 maart dit jaar slaat hij de eerste, voor een nieuw gemaal aan het Zandpad naar West, de tweede op 4 oktober als aan de bouw van het eerste wegviaduct wordt begonnen.

In Amsterdam Noord wordt begonnen aan de bouw van Molenwijk, een hoogbouwwijk, die veel kleiner van opzet en allure dan de Bijlmer is, maar er in velerlei opzichten gelijk aan is. 9 etage hoge galerijflats in een parkachtige omgeving en grote garages voor de auto aan de koppen van de gebouwen. Architect is K. Geerts, die later kopieën van deze gebouwen in de Bijlmer mag bouwen.

Een commissie van Binnenlandse Zaken becijfert dat de verkeersstructuren in de Bijlmer 501 miljoen gaan kosten: 216 miljoen voor de halfhoge dreven, 120 miljoen voor verlengen Gooiseweg, 80 miljoen voor metro en spoorlijnen en 85 miljoen voor de Gaasperdammerweg. Het rijk schaft de subsidies op hoogbouw af.  Er wordt geroepen dat de Bijlmer te duur wordt, maar wethouder Elsenburg weerlegt die kritiek met het argument dat hij voor kwaliteit wenst te gaan. Hij heeft geen zin in nog een tuinstad, zoals in west, wat de kritici willen.

    1967

De Bijlmer wordt onder de Amsterdamse woningcorporaties verdeeld: 65% van de woningen voor de algemene wbv’s, 20% voor de rooms-katholieken en 15% voor de protestantse. De wbv’s zijn: AWV, Amsterdam-Zuid, Ver. Amsterdam-Bouwfonds, Amsterdamse Coop Onderwijzers Bouwvereniging, de Dageraad, Eigen Haard, Labort, Ons Belang, Ons Huis, Onze Woning, het Oosten, Patrimonium, Protestantse Woningbouwvereniging, Rochdale, Dr. Schaepman, het Westen, en Zomers Buiten.

Men begint aan de bouw van de plandelen B, – architect A.C. Groet – C – J. Groet -, D – architect K. Geerts – en E – F. Ottenhof.

1968

De oplevering van de eerste huizen, in de H-buurt. De familie Copray, als officieel eerste bewoners (in Hoogoord), krijgt op 25 november de sleutels van wethouder Elsenburg (KVP / volkshuisvesting). Er wordt in de H-buurt gebouwd door de Algemene Woningbouw Vereniging (AWV), de r.k. woningbouwvereniging Het Oosten en de gereformeerde corporatie Patrimonium. De H-flats Hoogoord, Hogevecht, Haag en Veld en Hofgeest worden ook uitgerust met maisonnette-woningen op 1-2 hoog. Dit woningtype zal daarna geheel uit de Bijlmer verdwijnen.

Onder meer boerderij Bijlmerzicht wordt onteigend. De boerderij is vanaf 1940 in het bezit van boer Kruiswijk, die nog vele jaren een rol in de Bijlmer zal spelen. De herenboerderij Bijlmerlust wordt een jaar later voor een zacht prijsje opgekocht door de parlementariër en oud staatssecretaris dr. F.J. August de Meijer, die het hoofdgebouw steen voor steen laat afbreken en hem in 1970 opnieuw aan het Gein bij Abcoude laat opbouwen. De plannenmakers willen het gebouw niet in de Bijlmer houden omdat het niet past in het concept van de nieuwe stad en de ruimte van 50 nieuwbouwwoningen inneemt,

600 kinderen uit de 5^de en 6^de klassen van de lagere scholen in het centrum van Amsterdam en Driemond (een bestaand dorpje boven Weesp, dat bij de Bijlmermeer gevoegd zal worden) planten 6000 bomen en struiken. In totaal krijgt de Bijlmer 40.000 bomen.

De Bijlmer woonblokken en dreven krijgen namen van kastelen, buitenplaatsen en hofsteden uit Kennemerland, Amstelland, omgeving Diemen, Vechtstreek, Gooi- en Eemland.

1969

Uit een enquête blijkt dat 55% van alle bewoners die naar de Bijlmer verhuizen dat doen omdat er in Amsterdam geen alternatief is. In de D-zone is een wachtlijst voor de woningen.

Het Aanloopcentrum (veel later de locatie voor Vogeltjeswei) wordt feestelijk geopend. Er is een supermarkt van Simon de Wit, er zijn kantoren en feestzalen van het welzijnswerk, er is een politiebureau, er is gezondheidszorg en er zijn diverse winkels.

1970

Er wonen 6.000 Amsterdammers in de Bijlmer. In Amsterdam berekent men dat 17% van de sociale woningbouw in de hoofdstad zo slecht is dat ze alleen gesloopt kan worden. Dat zijn 44.000 woningen op een totaal van 260.000. 100.000 van deze woningen zullen ingrijpend gerenoveerd moeten worden. De woningen in Groeneveen zijn 2 maanden voor oplevering gebouw allemaal verhuurd, echter niet aan mensen die een goedkope woning in Amsterdam achterlaten, zoals gehoopt werd. Slechts 10% van de huurder is uit zo’n woning afkomstig. De huren in de Bijlmer zijn te hoog om mensen uit hun woningen in Noord en West te lokken. De huren zijn daar de helft of minder dan die van de Bijlmer.

Oprichting OBO ofwel de eerste onafhankelijke bewonersorganisatie voor de Bijlmermeer. Een van de eerste acties is het zelf huren en laten rijden van een nachtbus, omdat die tot dan in de Bijlmer ontbreekt. De OBO eist meer inspraak en organiseert hoorzittingen. De OBO is mede ontstaan door de inspanningen van welzijnswerkers, in dienst bij het SCAB (later ZOL), die de stad van de toekomst moeten voorzien van nieuwe structuren op het gebied van welzijnswerk, gezondheidszorg en onderwijs. OBO en SCAB/ZOL leveren in de loop der tijd steeds forsere kritiek op het concept van de Bijlmer, en pleiten voor een andere opzet in het zuidelijke deel (Gaasperdam).

Op 10 juli wordt de eerste collectieve ruimte in de Bijlmer geopend, in de flat Grubbehoeve. Er komt een zeer provisorische bar. Pas veel later komt er geld van de wbv Dr. Schaepman en de gemeente om de ruimte in te richten. De verbouwde ruimten worden in ’74 officieel geopend, onder meer met Café de Nachtegaal, de Schaepmanzaal (later Blauwe Zaal getiteld), een jongerensoos en een klusruimte.

Wim Verstappen en Pim de la Parra maken in een Bijlmer H-flat de opnamen voor hun beroemde film Blue Movie.

Bij de voetbalclub SV Bijlmer ontstaan problemen als de Surinaamse leden, de helft van het totale ledenbestand, sranan blijven praten, terwijl het bestuur de Nederlandse taal als voertaal eist. Het bestuur klaagt er ook over dat ze ten behoeve van de Surinaamse leden teveel aan begeleiding en opvang moet doen. De Surinamers zullen op zeker moment de club overnemen.

Start aanleg metro.

1971

Er wonen ongeveer 15.000 mensen in de Bijlmer, waarvan 45% alleenstaand is en 3.000 homosexueel. 40% van de hoofdbewoners is onder de 30 jaar, in de stad is dat 5%.

15 tot 20% van de bewoners is volgens schatting van Surinaamse dan wel Antilliaanse afkomst. 78% van de hoofdbewoners heeft een inkomen beneden de 20.000 gulden, 53% beneden de 15.000 (het inkomen dat je minimaal nodig had voor een 4-kamerwoning).

In het basisonderwijs is 45% van de kinderen van buitenlandse afkomst.

De wethouder voor Volkshuisvesting deelt op 29 april mee, dat er op de exploitatie van de garages de komende 5 jaar 5 miljoen gulden verlies geleden zal worden.

Het Vrije Volk kopt: Bijlmermeer: ons eerste getto?

De Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties meldt dat de belangstelling voor de Bijlmer terug loopt door het ontbreken van voorzieningen, de komst van Surinamers en de kosten van het parkeren. De belangstelling voor de Bijlmer loopt ook terug omdat de Tweede Kamer de huurbelasting afschiet. Die belasting zou geïnd worden als je gezien de huur van je sociale woning in combinatie met je inkomen te goedkoop woonde. Doel is o.a. de zgn scheefwoners te verjagen naar duurdere huizen als in Bijlmer aanwezig.

Treinstation Bijlmermeer opgeleverd

1972

Dienst Volkshuisvesting bekritiseert opzet Bijlmermeer en doet voorstellen voor functiemenging en verdichting. Technische Hogeschool Delft, afd. Bouwkunde, start panel-onderzoek naar de problemen en kwalen van de Bijlmermeer.

De brutohuren, inclusief stook- en servicekosten, bedragen dit jaar voor een gemiddelde 4-kamerwoning zo’n 350 gulden. In Kantershof en Kelbergen (premiehuur) is de huur vastgesteld op 393 gulden exclusief stookkosten. Kelbergen wordt dit jaar opgeleverd. Kantershof ontvang in 1974 zijn eerste bewoners. Beide buurten bestaan uit identieke laagbouw van 1-2-3 lagen in doosjesvorm Later komt er nog laagbouw in de koopbuurt Geerdinkhof.

Volgens planning zou dit jaar de eerste paal voor het hoofdwinkelcentrum geslagen moeten worden. Die gebeurtenis zal nog 14(!) jaar op zich laten wachten.

Heroine wordt een populaire drug in Amsterdam. Surinaamse rijksgenoten, vooral jong, man en werkloos, worden een ijverig gebruiker en nemen in de loop ter tijd de Zeedijk in de stad en Ganzenhoef in de Bijlmer over.

Surinamers kraken een lege schoolruimte op het Aanloopcentrum en dopen haar om tot Caribisch Centrum.

De OBO wil privé boxen in de parkeergarages en om hun eisen kracht bij te zetten vormen ze blokkades met brandende autobanden op de wegen rond de Bijlmer.

Eerste kakkerlakken worden gesignaleerd. Later komen daar de faraomieren bij.

1973

Het aantal verhuizingen (in termen van volkshuisvesting mutatie geheten) neemt toe, van 20% in ’71 naar 30% in dit jaar. Woningbouwverenigingen trekken aan de bel. Toenemende kritiek op de Bijlmermeer. Te monotoon, te anoniem, te grote leegstand, te weinig voorzieningen. Tegelijk probeert men Surinamers te weren door de inkomensgrens voor een groot appartement alleen voor hen op te trekken tot 18.000 gulden. Voor niet-Surinamers blijft die 15.000.

Drs. De Cloe, PvdA-gemeenteraadslid en woningbouwspecialist, concludeert dat de gemeente de Bijlmer in de steek laat.

Bewonerscomité Huurverlaging wordt opgericht. Comité wordt vooral door CPN-leden gedomineerd, waaronder veel in de Bijlmer werkzame welzijnswerkers.

1974

Surinamers die de onafhankelijkheid in eigen land vrezen, aangekondigd voor november 1975, blijven naar de Bijlmer komen. Ze vestigen zich vooral in Gliphoeve. De Dienst Volkshuisvesting Amsterdam concludeert in een onderzoek: ‘De aanwezigheid van veel rijksgenoten in de Bijlmermeer is voor veel blanke respondenten problematisch. Er wordt weliswaar nauwelijks gesproken over het ontstaan van getto’s, maar er is beslist wel sprake van enig onbehagen. Dit onbehagen manifesteert zich het sterkst in een gevoel van onveiligheid en wrevel over vervuiling en vernielingen in en om de gebouwen.’

Er wordt gestart met de woningbouw Bijlmer Zuid, gelegen ten zuiden van de latere Gaasperdammerweg. Het gebied wordt algauw Gaasperdam genoemd, met zoals al gememoreerd bijna uitsluitend middenhoog en laagbouw (sociale huur en wat koop). De belangrijkste doorvoerwegen liggen halfhoog zoals in de Noord Bijlmer. Deze dreven zijn ook meteen bij de start van de Bijlmerbouw aangelegd. De auto’s komen niet in garages, maar op grote parkeervelden in de buurt van de woonblokken. Later, in de buurten Gein en Reigersbos, worden straten aangelegd met de auto voor de deur. De winkels komen echter, net zoals in de Noord Bijlmer, in subcentra te liggen en ook hier vindt het werken vooral buiten het woongebied plaats. Geen bedrijven, geen winkelstraten. Veel functies blijven ook hier gescheiden. De bouw start met Holendrecht, dat vooral bewoners zal trekken, die door de stadsvernieuwing in Amsterdam een ander huis behoeven.

Een klein deel van Gaasperdam wordt 2^de helft jaren ’70 nog in de klassieke Bijlmerstijl opgetrokken: het complex Nellestein, gelegen ten noorden van de Gaasperplas. Een viertal hoge, langwerpige en lichtelijk met de zon meekronkelende, in delen opgesplitste flatgebouwen in een zee van groen, die via op de begane grond liggende binnenstraten met de parkeergarages verbonden zijn. Geen galerijflats, maar appartementen met een portiek-ontsluiting, bereikbaar via lift en trappenhuis, precies zoals Nassuth het ook voor de oude Bijlmer gedroomd had. Het is mogelijk dankzij de premiehuur, die meer luxe toelaat. Nellestein zal een bijna onopgemerkt bestaan gaan leiden.

Tussen metrostation Ganzenhoef, de Bijlmerdreef en Weespertrekvaart, en in noord en oost omgeven door de Bijlmerweide, verrijzen inmiddels ook de wooncomplexen van Gouden Leeuw en Groenhoven, die door architect Joop van Stigt niet als de bekende galerijflats in een honingraat-vorm worden uitgevoerd. Hij bouwt in hoogte verschillende torentjes in een lint met een op de begane grond gelegen, luxueuze binnenstraat (uitgevoerd met kleine bedrijfsruimten en tuintjes), die torentjes en garage met elkaar verbindt. Per etage liggen drie 5kamerwoningen en twee 2kamer, althans in Gouden Leeuw, in Groenhoven liggen per etage meer 2-kamerwoningen, vanwege de grote vraag daarnaar. Met als argument dat de woningen te duur zijn voor premiehuur worden ze voor een zeer billijke prijs, rond de 80.000 gulden voor 110m2 (5 kamerwoning), in een mum van tijd verkocht.

De Lokale Omroep Bijlmermeer (LOB), opgericht door bewoners en de welzijnswerkers van het SCAB/ZOL, mag van het ministerie twee jaar lokale radio en tv maken.

In de aanloop van de verkiezingen na de val van het kabinet van Joop den Uyl kwam de leider van de VVD, Hans Wiegel, naar de Bijlmer. Hij belandde dankzij een VVD-ambtenaar, beheerder van de locatie waarin de LOB gevestigd was, buurtcentrum Hofgeest, in de opnamestudio. Hij wordt geinterviewd door Henno Eggenkamp.

Surinamers en Antillianen krijgen hun eigen welzijnsinstelling: Stichting voor Welzijnswerk onder Surinamers en Antillianen in de Zuidoost Lob. De naam zou later veranderen in Beheersraad en stichting Interim Beheer. Tegelijk heft in hetzelfde jaar het Caraïbisch Centrum zich op. Het bestuur onder leiding van André Haakmat heeft 2 ton aan huurschuld, mede omdat de 3 ton aan gemeentesubsidie voor andere doeleinden werd gebruikt dan bedoeld, bijv. het geven van baantjes aan niet gesubsidieerde krachten. Het Caraïbisch Centrum wordt door de nieuwe stichting over genomen en tooit zich met de naam Jongerencentrum Kwakoe. De latere stadsdeelbestuurder Chas Warning (PvdA) wordt er voorzitter en later directeur van.

Voorstel van wethouder Kuijpers om van Gliphoeve een sociaal huisvestingsproject voor Surinamers te maken. In dit jaar worden ook 26 door Surinamers in Gliphoeve gekraakte woningen ontruimd.

Gemeente stelt een ambtelijke beheersgroep in die het college van B & W ook moet rapporteren over bevolkingssamenstelling en woningbestand. Pi de Bruijn, architect en ambtenaar bij Volkshuisvesting, is de voorzitter van deze groep.

In Amerika wordt de eerste hoogbouwwijk, Pruitt-Igoe in St. Louis, ook een Ciam-product zoals de Bijlmer, opgeblazen. Er woonden 12.000 arme, zwarte Amerikanen. Het puin van de gebouwen dient later als ondergrond voor de bouw van villa’s.

De Bijlmer loopt uit voor de begrafenisstoet van zanger Lieve Hugo, de ster van de Surinaamse kasekomuziek. Hij overlijdt onverwacht aan een hartaanval.

Parkeertarief gaat per 1 april omhoog van 28 naar 30,50 gulden.

1975

Alle 13.000 hoogbouw-appartementen zijn af. Laatst opgeleverde galerijflats zijn Hakfort en Huigenbos. De subcentra Ganzenhoef en Fazantenhof zijn open voor publiek.

Bestemmingsplan Bijlmermeer wordt vastgesteld.

Gemeentelijk wordt een plan gelanceerd woningen met een huur tot 365 gulden toch onder de gemeentelijke woningdistributie te brengen. Tot dan zijn alle woningen in de Bijlmer niet gebonden aan die distributie. Dat was ook de grote wens van de wbv’s. Ze wilden volledig eigen baas zijn. Consequentie van het plan is dat net zoals in de westelijke tuinsteden Herhuisvesting (afdeling binnen de dienst Volkshuisvesting) eenderde van de Bijlmer-woningen via zijn regels kan toewijzen, De anderen woningen blijven dan onder regiem van de woningcorporaties. Op deze manier kan men gerichtere huisvestingspolitiek bedrijven. Je bereikt er bijvoorbeeld mee, dat Surinamers de wijk niet gaan ‘overspoelen’. Het idee van woningdistributie in de Bijlmer wordt evenwel afgeschoten. Onder meer de wbv’s zijn tegen.

Huiskamerkroeg

Toestroom Surinamers blijft groeien. Gliphoeve raakt overvol. Woningen worden illegaal doorverhuurd aan landgenoten. Daarbij wordt sleutelgeld gevraagd. Bedragen tussen de 5 en 7000 gulden. Leegstaande woningen worden door Surinaamse welzijnswerkers en hun maten gekraakt. Ook daarvoor moet betaald worden, zo’n 500 gulden per woning. November dit jaar wordt Suriname onafhankelijk. Het wordt met een klein gezelschap gevierd achter het Kwakoe op het Aanloopcentrum. Een witte Nederlander klimt in de paal om de vlag te hijsen.

Er komt een commissie voor openbare kunst. In die tijd bestaan de regelingen om 0,5% van het bouwrijp maken van de grond en 2% van de bouwkosten ener overheids-gebouw aan kunst te besteden. De commissie bestaat uit de kunstenaars Dirk Muller, Harry Karssen en stedebouwkundige Karel Zaunbrecher van Stadsontwikkeling, die ook het bestemmingsplan voor de Bijlmermeer afmaakte. Het leidt o.a. tot het verfraaien van de binnenstraten in de F-buurt met beelden, wandschilderingen, glaskunst en geluiden van zingende vogels; tot een mooi blauw lint om garage Gliphoeve van Jerry Keizer (inmiddels gesloopt); een beeld van een zwaaiend mannetje met een doos onder zijn arm op het verkeersplatform van Groeneveen, gemaakt door Anton Martineau (tijdens de vernieuwing spoorloos verdwenen) en bijvoorbeeld een spiraal van marmer bij Grubbehoeve door Pjotr Muller (nog altijd aanwezig).

1976

Subcentrum Kraaiennest wordt opgeleverd.

Beeld uit Kraaiennest 2012, een klein jaar voor de definitieve sloop in 2013.

Wijkaccommodatie Ganzenhoef (waarin onder meer een theater, een kerk, de bibliotheek en een creativiteitscentrum komen) wordt eind dit jaar opgeleverd, en er zijn plannen voor nieuwe wooncomplexen in de H-buurt en Venserpolder, die zeker niet op de honingraatflats zullen lijken. De plannen voor het hoofdwinkelcentrum zijn nog niet rond.

Om te voorkomen dat Gliphoeve geheel Surinaams wordt, probeert de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties 200 hoofdhuurders in andere flats onder te brengen. Rochdale verwijdert in Kikkenstein een huurder, die bij controle al tijden in Suriname woont en dat voorlopig zal blijven doen. Bij controle wordt de voordeur open gedaan door een 18-jarige neef in zwembroek. Binnen blijkt de woning een grote, vervuilde rommelzolder met een vuilnisbelt op het balkon. Een kamer is ingericht als hondenhok.

Er zijn 37.777 bewoners, 29% is alleenstaand. Er zijn 9110 gezinnen, waarvan 40% met kinderen. 29% van alle kinderen woont in een onvolledig gezin. 3000 mensen zitten in een of andere bijstandsregeling. Tussen de 6,5 en 8.000 bewoners zijn van Surinaamse afkomst. Iets meer dan de helft van de volwassen inwoners heeft een auto, terwijl per woning gemiddeld 1,3 parkeerplek in de garages aanwezig is.

Kinderwerk EG-buurt, in de jaren dat progressieve mannen baarden droegen. Rechts met kind op de arm: Toon Borst, vanaf het begin, 1974, tot ongeveer het eind, 2000?, van de Buurtvereniging EeGee de buurtwerker van het gebied. Mede oprichter van Kinderboerderij Gliphoeve.

    1977

Metro rijdt vanaf 14 oktober, maar nog niet verder dan tot Weesperplein. Nieuwmarktbewoners verhinderen doortrekking lijn naar Centraal Station. Vanaf 1975 protesteren zij tegen doortrekking metro naar Centraal Station, omdat daardoor een groot gedeelte van de buurt gesloopt moet worden.

Oplevering Nellestein, een buurt bestaande uit een viertal hoogbouwcomplexen, gelegen in Bijlmer Zuid, ten noorden van de Gaasperplas. Het zijn in hoogte en lengte wisselende blokken met portiekbouw en maisonnetes bovenin. Parkeren doe je in een garage en er is een binnenstraat. Namen van de complexen: Leerdamhof, Lopikhof, Het is premiehuur en opdrachtgever is het pensioenfonds ABP.

De Bijlmer kent wachttijden van anderhalf jaar voor een woning. Bijlmerbewoners mogen nu verhuizen naar plaatsen als Hoorn en Purmerend, waar de gemeente Amsterdam Amsterdammers mag plaatsen. Tot dan was hen dat verboden door de leegstand in de Bijlmer. Ze mogen nog niet naar Holendrecht (Gaasperdam ofwel Bijlmer Zuid) en naar Almere, want de woningen daar blijven bedoeld voor Amsterdamse stadsvernieuwings-urgenten met weinig inkomen uit de volksbuurten.

Jonge crimineeltjes uit Gliphoeve plegen winkeldiefstallen, beroven bejaarden en vrouwen. Veel bewoners vluchten de flat uit vanwege niet te harde geluidsoverlast en vervuiling. Ook in omliggende flats komt er een verhuisbeweging van blanke Nederlanders op gang. Er zijn geruchten over blanke burgerwachten.

1978

De Bijlmer, zuidoost, wordt officieel grondgebied van de gemeente Amsterdam. Linkse partijen in Amsterdam, de machthebbers, weigeren zelfs te overwegen om van de Bijlmer een zelfstandige groeikern te maken, zoals Amstelveen en Almere, wat nog altijd een mogelijkheid was en veel rijksgeld had kunnen opleveren. Een afscheiding van de stad wordt door de CPN gezien als een verzwakking van links en een versterking van rechts. Het ooit aangekondigde referendum over de toekomst van de Bijlmer gaat dus niet door.

1979

Amsterdamse Raad voor de Stedenbouw adviseert meer verdichting ofwel woningen in de groene hoven van de honingraatflats. Uit Amerika is op verzoek van VH-directielid Martin Essenberg de criminoloog Oscar Newman gearriveerd. Newman ziet de problemen van de Bijlmer vooral op het gebied van veiligheid en anonieme ruimten. Het wijkopbouworgaan, de SWOB, is fel tegen de komst van Newman. De Bijlmer moet volgens haar gered worden met meer voorzieningen, meer geld en beter beheer. Tegelijk denken Newman en aantal ambtenaren bij Volkshuisvesting dat een selectiever inplaatsbeleid van bewoners ook goed zou helpen. Andere ambtenaren zijn daar evenwel fel op tegen en zij hebben de steun van wethouder Michael van der Vlis, de politiek verantwoordelijke voor de Bijlmermeer.

De futuroloog prof. Jungk voorspelt dat de Bijlmer binnen 10 jaar gesloopt zal worden.

60% van de Surinaams jongeren in de Bijlmer is werkloos (leeftijdscategorie 18-35 jaar).

Metro rijdt tot Centraal Station. De opstand op de Nieuwmarkt, gericht tegen de sloop van de buurt en tegen de metro, als mede-veroorzaker van de sloop, leidde tot een jaren durende vertraging.

Start bouw Venserpolder naar een stedebouwkundig plan van Carl Weeber, woningen met binnenhoven, 4-5 hoog, aan straten, waar je ook de auto kan parkeren. Gemeente heft Afdeling Stadsontwikkeling op. Er komt een dienst Ruimtelijke Ordening.

Leegstand woningen stijgt van 2-3%, het stedelijk gemiddelde, langzaam maar zeker naar de 10%. De schuld wordt gegeven aan de zwakke positie van de hoogbouw: te weinig gevraagd en te duur in verhouding tot andere woontypen in Zuidoost en omgeving.De wbv’s klagen dat hun totale onderhoudsbudget bijna geheel aan de Bijlmer opgaat.

1980

Volgens plan had dit jaar de 1^ste paal voor de Amsterdamse Poort de grond in gemoeten. Er is echter een exploitatietekort omdat V&D toch geen winkel op de Poort wil openen.

Leegstand woningen stijgt van 2-3%, het stedelijk gemiddelde, langzaam maar zeker naar de 10%. De schuld wordt gegeven aan de zwakke positie van de hoogbouw: er willen te weinig mensen (blijvend) wonen. De wbv’s klagen ook, dat hun totale onderhoudsbudget bijna geheel aan de Bijlmer opgaat. Flatgebouwen zijn duurder in onderhoud dan andere woningtypen, terwijl het rijk per woningtype geen onderscheid maakt tussen woningtypen. Bij iedere woning moet eenzelfde percentage van de huur aan onderhoud en beheer gehanteerd worden.

Comité Huurverlaging bezet 4 kantoren van woningcorporaties. Het is een protest tegen de hoge huren. 1000 bewoners houden op dat moment 75 gulden van hun huur in.

Metro rijdt tot Centraal Station. Gemeente heft Afdeling Stadsontwikkeling op. Er komt een dienst Ruimtelijke Ordening.

Uit een enquête onder 44 druggebruikers blijkt dat tweederde in de EG buurt (Ganzenhoef) woont, en dat iedere gebruiker per dag 50 tot 75 gulden nodig heeft om zijn roesmiddelen te kunnen bekostigen.

1981

Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties komt met nota ‘Bouwen voor leegstand’ als reactie op alle (nieuwe) bouwplannen voor Gaasperdam en ook de Bijlmer – uitsluitend laagbouw en middenhoog- en daarnaast in de zogenaamde overloopgebieden als Almere, Hoofddorp en Purmerend. De Bijlmer hoogbouw kan daar niet tegen concurreren.

Kroon wijst bouw van 6 woontorens aan de Bijlmerdreef af. De woontorens werden door Amsterdam gewild, maar vanaf de start voerde de OBO, onafhankelijke bewoners organisatie, er actie tegen. Haar oprichter en voorzitter Jan Alberts ging door tot de Kroon. Argumenten: woontorens geven teveel woondichtheid in het gebied en zorgen voor schaduw bij de galerijflats. Er werden wel 4 woontorens met premiehuur aan de Karspeldreef gebouwd.

De categorale welzijnsorganisatie Stichting Interim Beheer wordt failliet verklaard.

Nassuth gaat vanwege ziekte met vervroegd pensioen. Hij heeft zijn hele carrière bij Stadsontwikkeling later dienst Ruimtelijke Ordening gewerkt.

Er wordt bij flatgebouwen in de EG- en FD-zone betonrot geconstateerd. Men schat dat er 20 miljoen nodig is om de kwaal te verhelpen. Ambtenaren pleiten ervoor de garages gratis te maken of te slopen. Er wordt ook gezegd dat de Bijlmer teveel 4-kamer appartementen heeft, 64% van het totaal, en dat er meer behoefte is aan 2- en 3-kamer appartementen.

1982

Projectburo Hoogbouw Bijlmermeer wordt geïnstalleerd. Project-manager Paul Bos valt direct onder de verantwoordelijke wethouder, Michael van der Vlis. Steeds meer discussies over mogelijke sloop Bijlmer.

De flat Gliphoeve – ‘wereldberoemd’ om zijn beheersproblemen, overbewoning en Surinaamse bevolking – wordt in tweeën gesplitst en geheel gerenoveerd. Alle bewoners worden tijdelijk elders ondergebracht. Gliphoeve zal na renovatie Geldershoofd en Gravestein heten. De oude besmette naam wordt overgenomen door een kinderboerderij in de hof van het flatgebouw. Kosten renovatie: 25 miljoen. De leegstand in de Bijlmer is dit jaar 19%.

De wooncomplexen Haardstee (laag flatgebouw), Heesterveld (portiekwoningen, 4-5 hoog) en Hoptille (laag flatgebouw plus eengezins) in de H-buurt worden opgeleverd. Haardstee en Hoptille krijgen nog een garage langs de toevoerweg, in Heesterveld wordt aan de buitenkant en in de hoven van het complex geparkeerd. Het lange en middelhoge Hoptille krijgt binnenin, op 2 hoog, een enorm lange binnenstraat. Het gebouw biedt ook ruimte aan woongroepen en op de begane grond huizen met tuin. Ze is ontworpen door Kees Rijnboutt, eertijds ook de architect van de eerste flatgebouwen zoals Hoogoord. Het Amsterdams Woningbedrijf reserveert er een aantal woningen voor groepsgebruik door studenten, andere jongeren en vrijgelaten, jonge delinquenten. Binnen een jaar vindt in het gebouw een moord plaats. Met name Antilliaanse bewoners zorgen ervoor dat het gebouw in de jaren ’90 drastisch gerenoveerd wordt. De binnenstraat verdwijnt.

Op de voorgrond Hoptille, daarachter de ´oude´ H-buurt.

Heesterveld, ook zo’n anti-Bijlmer,  is een gesloten bouwblok en krijgt van zijn architecten Van Gool / Pi de Bruijn niet de bij een dergelijk blok gebruikelijke tuin in zijn binnenste, de zogenaamde binnenhof. De binnenhof is voor de entrees tot de woningen en een parkeerterrein. De tuinen komen aan de buitenkant van het bouwblok. Men wilde eens wat anders, zou Van Gool later verklaren. Heesterveld is al snel een van de grootste probleemgevallen in de Bijlmer. In 2007 besluit eigenaar Ymere, een woningcorporatie, tot een prijsvraag onder architecten voor een nieuw Heesterveld. Sloop van het oude wordt geprefereerd, maar grondige renovatie mag ook. Het wordt uiteindelijk sloop, maar in 2010 is er een flinke bouwrecessie en besluit Ymere Heesterveld (voorlopig) te laten staan. Er mogen kunstenaars en kunstbedrijven in, plus studenten van de Rietveld Academie.

Er wordt ook nog gestart met een vierde anti-Bijlmer: Venserpolder naar een stedebouw-kundig plan van Carl Weeber. Hij introduceert weer de gesloten bouwblokken van 5 etages, met binnenin een tuin, een manier van bouwen die in Amsterdam heel veel werd toegepast, maar door het Nieuwe Bouwen op de schroothoop werd gegooid. Het wordt ook een buurt met veel hat-eenheden: kleine en goedkope woningen voor jongeren. Parkeren gebeurt op straat. Bij verkiezingen in 2010 en 2011 stemt maar 25% van de stemgerechtigden.

Het Centraal Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf presenteert verbeterplannen voor de winkelcentra Ganzenhoef en Kraaiennest. Ze willen een betere route naar de metro, meer zichtbaarheid van het centrum, meer winkels en woningen bij de centra. Gemeente legt het idee naast zich neer, hoewel ze het CIMK juist om een renovatieplan gevraagd had. De gemeente wil niet dat Kraaiennest en Ganzenhoef het toekomstige hoofdwinkelcentrum op voorhand teveel concurrentie gaan aandoen.

De bejaardencentra Nellestein in Gaasperdam en De Venser bij Venserpolder worden geopend.

In Diemen Zuid worden sociale huurwoningen voor Amsterdammers gebouwd, maar mensen uit de Bijlmer mogen er vanwege de leegstand in hun woongebied niet naar toe.

1983

Leegstand in de honingraatflats (galerijflats) bedraagt gemiddeld 25%, de mutatie is er 26%.

 afstand zit, weg met de corporaties, waaronder de Bijlmer-woningen ve

Gemeente verliest jaarlijks minstens 1,5 miljoen aan exploitatie garages. Er wordt te weinig geparkeerd, de parkeertarieven zijn noodgedwongen te laag en teveel bewoners weten alle systemen te boycotten, die bedacht zijn om hen te laten betalen. Uiteindelijk zal men dit jaar besluiten de garages gratis te maken. Er komen wel afgeschermde delen en boxen in de garages waar men veilig tegen betaling kan parkeren.

In zijn 2^de concept beleidsnotitie pleit het Projectburo Hoogbouw Bijlmermeer voor een differentiatie in de hoogbouwmilieu’s. Weg met de gelijkheid van 13.000 woningen. Daarnaast een pleidooi voor verlaging huur- en servicekosten; en voor het maken van bedrijfs- en kantoorruimten in de amper met auto’s gevulde garages. Andere voorstellen: meer verschillende soorten maaiveld en een nieuwe woningcorporatie voor de gehele Bijlmer hoogbouw. Een aantal plannen wordt (later) uitgevoerd, zoals ook: parkeren naast bepaalde flatgebouwen, het openbreken van binnenstraten, het bijplaatsen van liften en het graven van een grote vijver bij Grubbehoeve.

Bewonersorganisatie Swob en Gezondsheidszorg Zuidoostlob organiseren 17 maart symposium ‘Om de nieuwe toekomst van 100.000 Amsterdammers’. Speerpunten: bestrijding leegstand en te hoge huren (kreet indertijd ‘ hoge huren geen buren’). Symposium legt schuld Bijlmer problemen niet zozeer bij stedenbouwkundig milieu, maar eerder bij lokaal bestuur en beheer. Corporaties en overheden wensen op symposium evenwel geen schuld te bekennen. Problemen Bijlmer zijn van externe aard, zeggen ze. De Bijlmer is te hoog, te eenvormig en te duur voor de meeste woningzoekenden. Maar zeggen organisatoren symposium: sloop kan op geen enkele wijze oplossing zijn. De Bijlmer is te groot om haar te laten springen, ze is van een ‘onomstotelijke realiteit’. Eigenlijk wil men voor de oplossing van alle problemen meteen een eigen stadsdeelorganisatie, weg van de bemoeizucht van de gemeente, die te ver oprdeeld zijn. Pi de Bruijn stelt nog voor de Bijlmermeer op de monumentenlijst te plaatsen.

Op foto: Jan Alberts (staand), voorzitter van Onafhankelijke Bewoners Organisatie (OBO) spreekt wethouder Michael van der Vlis (sandalen) aan, verantwoordelijk wethouder voor de Bijlmer.

Het Ministerie VROM, Federatie en de gemeente komen later met een reddingsoperatie. VROM blijkt opeens 100 miljoen te kunnen besteden, dat bedrag is over op de rijksbegroting, maar dan moet er wel binnen 2 maanden zaken worden gedaan. Belangrijke voorwaarde om het geld te krijgen is dat Nieuw Amsterdam (NA) als de woningcorporatie van de Bijlmer wordt opgericht en de bestaande corporaties hun Bijlmer-bezit aan NA overdragen. Iedereen gaat accoord, behalve Ons Belang, met bezit in Geldershoofd en Kelbergen. René Grotendorst wordt gevraagd om als kwartiermeester van deze nieuwe corporatie aan de slag te gaan. Eind ’83 wordt de corporatie opgericht. Van de overdragende wbv’s krijgt ze een bruidsschat van 114 miljoen. Gemeente Amsterdam geeft nog 80 miljoen voor de verbetering van de woongebouwen plus 13 miljoen voor de woonomgeving. Het geld van het rijk zal vooral gebruikt worden voor een huurverlaging.

Veronica zendt dit jaar nog een documentaire uit, waarin de wijk opnieuw wordt weggezet als compleet onleefbaar. Enkele blanke dames organiseren daarop een autokilometers lange protesttocht naar de villa’s van de omroep in Hilversum, waar ze directeur Rob Out ter verantwoording roepen. Alleen de blanke Nederlanders doen mee aan het protest.

Politie arresteert bij een actie in garage Gliphoeve 45 mensen, die in de garage helen, gokken, dealen, illegaal eten verkopen of drugs gebruiken. De politie vindt ook 80 shots heroïne, leeggeroofde tasjes, radio’s en andere goederen.

1984

Het eerste bestuur van Nieuw Amsterdam wordt tijdens de opening van het Bijlmer Zwembad aan het volk gepresenteerd, op een feestje, georganiseerd door het Wijkopbouworgaan Bijlmer (de Swob). Laatste club is er trots op dat het twee bewoners in het bestuur heeft gekregen: Rob van Essen en Annemarie van Roosmalen. Directeur wordt Jan Remmerswaal, afkomstig van de Nationale Woningraad. Het zwembad en het daarbij behorende sportcentrum + tennishal worden in de periode 2005-2009 volledig gesloopt en vervangen door een nieuw zwembad met andere sportruimten.

Ondanks zijn bruidsschat en het geld van het rijk lopen de tekorten bij Nieuw Amsterdam snel op. Dit jaar is het tekort al 7,4 miljoen en men verwacht dat het in 1989 92 miljoen zal zijn. Leegstand is ruim 20%. Verlaging huur heeft niet gewerkt omdat door de huursubsidie mensen met lage inkomens, het gros van de Bijlmer-bewoners, weinig tot niets van huurverlaging merken. Huurverlaging houdt geen mensen vast en trekt evenmin nieuwe, kapitaalkrachtiger bewoners. Het blijven vooral de ‘armen’ die naar de Bijlmer komen. Het rijk ‘verdient’ wel. Doordat de huren verlaagd zijn, hoeft er minder huursubsidie uitgekeerd te worden.

Mutatie is eind dat jaar 33%. Grotendorst, adjunct directeur Nieuw Amsterdam voorspelt dat de Bijlmermeer weer vol gaat lopen omdat in 1985 de gemeentelijke bouwproductie drastisch zal inzakken. Hij constateert ook dat de minste leegstand is in flats waar goed beheer is en de schade onmiddellijk wordt hersteld.

In de flat Kempering is de leegstand dan 50%. De flat wordt bijna geheel leeg getrokken en wordt de locatie van een grootse theaterproductie: Gullivers Reizen naar een idee van Justa Masbeck. Bergbeklimmers bedwingen de hoogbouw (Gulliver) en in lege woningen wordt het Bijlmer leven verbeeld.

Een bewonersonderzoek onder 1215 mensen leert dat 50% van de mensen naar de Bijlmer kwam, omdat men anders geen huis had, 18% komt voor kwaliteit van de woning, 30% denkt aan verhuizen en 12% wil perse de Bijlmer uit. 50,7% van de bewoners moet rond komen van het minmumloon.

Corporatie NA begint met het kleuren van de flatgebouwen en schakelt daarvoor een Franse deskundige in, die vindt dat de kleuren in overeenstemming dienen te zijn met de kleuren uit de omgeving. Verzet komt vanuit de GK buurt, waar een paar actieve bewoners niet willen dat de flats worden weg geschilderd. Hun flats – Grubbehoeve, Grunder, Kleiburg en Koningshoef – krijgen de kleur wit met een licht tintje, dat per flat verschilt.

Het schilderen vindt vooral plaats in de FD en EG-buurt: identieke flatgebouwen met schietgaten in de balkon- en galerijplaten. Op foto Egeldonk tijdens de sloop.

Eind dit jaar wordt begonnen aan de bouw van grondgebonden woningen in Eeftink, in totaal een 24 stuks, die komen op een plek waar ooit bergingen stonden.

Venserpolder, ontworpen door Carl Weeber, wordt opgeleverd. Zijn eigen blok geeft hij het cijfer 1. Ook opgeleverd: portiekflats tot en met 4-5 hoog, tegenover Gerenstein/Geinwijk. Naam van de buurt: Kortvoort ook wel legodorp genoemd naar de kleine, gekleurde huisjes in een paar straatjes bij het Bijlmerpark.

De eerste bewoner van het gerenoveerde Gliphoeve, nu Geldershoofd genaamd, krijgt op 15 april de sleutels van zijn huis. 20% van de oude bewoners heeft ooit verklaard naar zijn oude woning te willen terug keren. Tijdens de renovatie is het aantal woningen verhoogd van 365 naar 505. Vele 4kamer-woningen zijn gesplitst om ook jonge, studerende en werkende autochtonen binnen te halen. 78% van alle woningen is nu een 2kamer. De huren daarvan liggen tussen de 220 en 225 gulden per maand, exclusief servicekosten.

Staatssecretaris Brokx slaat 1^ste paal voor de Amsterdamse Poort.

In Nellestein, Gaasperdam, verlaagt eigenaar, pensioenfonds het ABP, de huren. 4Kamerwoningen hoeven 95 gulden minder te betalen. De garagehuur wordt uit de servicekosten gehaald en het parkeren wordt gratis

1985

Een Tweede Kamerlid oppert de suggestie om een deel van de Bijlmer te slopen. De gemeente Amsterdam lacht hem weg. Wethouder Wolffensperger laat weten dat het college van B&W elke gedachte aan sloop verwerpt. Nieuw Amsterdam plaatst een advertentie in de dagbladen: Sloop? nooit!

Leegstand 22,1%. Surinamers verhuren woningen en kamers voor woekerprijzen aan Tamil-vluchtelingen. In wijkaccommodatie Ganzenhoef wordt de Surinaamse bar ISHOS op last van de burgemeester gesloten vanwege heroïne problemen. Kralenbeek heeft een burgerwacht van 25 man.

De Jamid Mashid Taibah-moskee ontvangt op 19 januari zijn eerste gelovigen.

Winkelcentrum Ganzenhoef is verbouwd en viert een feestje.

Amsterdam telt nog 675.000 bewoners, 425.000 inwoners, met name gezinnen, zijn vanaf midden jaren ’60 uit de hoofdstad vertrokken, naar plaatsen als Amstelveen, Purmerend en Lelystad. Het gat werd opgevuld met nieuwkomers: de migranten en jongeren. De woningbezetting daalde tot rond de 2 personen per woning.

1986

Van Velzen, directeur Nationale Woningraad ziet maar een manier om het verval van de Bijlmer te stoppen en dat is het ter discussie stellen van de hele stedenbouwkundige opzet van de Bijlmermeer. Werkgroep Toekomst, ingesteld door Nieuw Amsterdam en Federatie van Amsterdamse Woningcorporaties, meldt dat er maximaal 5000 woningen gesloopt kunnen worden. Gemeente Amsterdam dekt tekort Nieuw Amsterdam voorlopig met 70 miljoen. Het tekort loopt elk jaar met 18 miljoen op. Ledenraad NA moet op 18 september over de plannen van de werkgroep beslissen. Het wil sloop zelfs niet in overweging nemen. Commissaris Chris M. van den Hoff constateert dan woedend dat bestuur en directie een gevangene van de ledenraad zijn. Hij doet een voorstel om NA desnoods aan het gemeentelijk Woningbedrijf over te dragen.

Leegstand in niet gerenoveerde flats is 22%, bij de flats die wel een opknapbeurt kregen is de leegstand gedaald naar 6%. Er is geen geld om ook de andere gebouwen aan te pakken. Eind ’85 heeft Nieuw Amsterdam 7 miljoen aan niet betaalde huren open staan. Onderhoud aan flatgebouwen kost in de Bijlmer 3x zoveel als gemiddeld in Amsterdam en kostte 20 x zoveel. Vandalisme is in de Bijlmer 4x zo hoog.

Staatssecretaris Brokx verbiedt verlaging servicekosten in hoogbouwflats gezien precedent werking voor andere flats in Nederland. NA kreeg met die verlaging wel de flat Fleerde vol.

Dienst Volkshuisvesting geeft OMA/Rem Koolhaas opdracht te kijken naar de mogelijkheden van de Bijlmer. OMA komt met Revisie Bijlmermeer. OMA: ‘Door zijn overweldigende zichtbaarheid heeft het gebouwde in de Bijlmer de ‘schuld’ gekregen van conceptuele problemen die elders liggen’. Voordat directeur Nan Raap Koolhaas benaderde werd hij nog gevisiteerd door René Grotendorst van NA en Edo Arnoldussen, adjunct-directeur van zijn eigen dienst, die hartstochtelijk pleitten voor sloop. Raap wijst sloop vierkant af.

Oma’s plan, zoals het in ’87 naar buiten kwam.

De politie van Ganzenhoef pakt in dit jaar 70 dealers en 1600 verslaafden op. Het gemiddeld aantal inbraken is in de Bijlmer 2,5 x zo hoog als in geheel Amsterdam en 10 x zo hoog als het Nederlands gemiddelde. In de Bijlmer was ook 3x meer onderhoud nodig dan in Amsterdam en kostte 20 x zoveel. Het vandalisme is in de Bijlmer 4 x zo hoog.

Tijdens het Blij met de Bijlmer Festival tussen Grubbehoeve/Kleiburg/Groeneveen wordt het beeld M’Aisa onthuld, ook wel Moeder Aarde genoemd. De Grubbezee wordt omgedoopt tot Colakreek, vernoemd naar een recreatiegebied in Suriname. Het is een symbolische handeling om Surinamers hun ‘eigen grondgebied’ in de Bijlmer te geven. Het monumentale M’Aisa beeld, gemodelleerd naar de Afrikaans/Surinaamse godin die over land en samenleving waakt, groeit uit tot een icoon van de Bijlmer. Vanuit de metro Ganzenhoef/Kraaiennest is ze te bewonderen. Blij met de Bijlmer is een initiatief van bewoners uit Grubbehoeve, begonnen in 1983 en in 1999 gestopt.

Stadsdeel Zuidoost wordt opgericht. Paul Bos en projectbureau zijn dan zonder bedankje naar huis gestuurd. Ook hun archief en plannen mogen ze meenemen.

Surinamers en Antillianen maken 32% van de Bijlmer bevolking uit. Ook in verhouding veel politieke vluchtelingen uit Polen, Iran , Chili, Angola en Sri Lanka. In de jaren vanaf ’86 zal de Bijlmer vooral de nieuwe woonplaats worden van baanzoekers uit: Bangladesh, India, Filipijnen, Nigeria en vooral Ghana.

Volkshuisvesting schrijft in een rapport dat het aantal bewoners met de laagste inkomens de laatste 4 jaar is toegenomen met 40%, en dat 70% huursubsidie heeft. Een in verhouding grote en luxe Bijlmerwoning kost dankzij de huursubsidie maar 25-30 gulden meer dan een andere, vaak slechtere en kleinere Amsterdamse woning die na de oorlog gebouwd is. De bewoner zonder huursubsidie is in de Bijlmer 1800 tot 2200 gulden per jaar meer kwijt.

1987

Oplevering Hoofdwinkelcentrum rond het spraakmakende ‘kasteel’ van Nederlandse Middenstands Bank. De naam Amsterdamse Poort is ontleend aan de laatst overgebleven stadspoort van Haarlem. Deze weidse betiteling, die blijkbaar moet suggereren dat in de Bijlmer, pardon Zuidoost, Amsterdam begint, moet ook de echte naam van het gebied, het Bijlmerplein, uit het geheugen drukken.

Winkelcentrum Kraaiennest is afgelopen tijd met 7.300 m2 vergroot en gerenoveerd. Het kan nu ook ’s avonds worden afgesloten. Kosten: 5,7 miljoen.

Gemeenteraad Amsterdam stemt in met ‘Effectrapportage Bijlmermeer 1987’ en ‘Intensief wijkgericht woningbeheer’. Daarin staat, dat het verbeterprogramma van 83-88 tot een leegstand van 2% in 88 had moet leiden. Men gelooft niet dat ‘t lukt. Toch noemt men sloop geen oplossing, omdat het hoofdprobleem in de Bijlmer een sociaal probleem is: armoe, werkloosheid etc. Sloopvoorstellen zijn verwerpelijk omdat ze uitsluitend een technische benadering inhouden. Men concludeert echter ook dat de wijk geen bewoners gaat vinden, die alle woningen bezet houden en er langere tijd willen blijven, daarvoor lijkt de ‘doelgroep’ die van de Bijlmer houdt en de daarbij behorende lasten wil dragen, te klein. Leegstand moet bestreden worden door de Bijlmer officieel een wachtkamer- en opvangfunctie te geven voor mensen die anders terecht zouden komen in de slechtste woningen van Amsterdam. Voor de wachtkamer- en opvangfunctie wil men 8.000 woningen reserveren. De leegstand is dit jaar 14%.

Op 1 april 87 spreekt Koolhaas de nieuwe stadsdeelraad toe, in het nieuwe, eigen kantoor aan de Bijlmerdreef. Hij zegt: ‘ De Bijlmermeer heeft een unieke mogelijkheid Amsterdam zijn moderniteit te geven. De Bijlmermeer hoeft in de toekomst geen hulpeloze satelliet meer te zijn, maar kan een eenheid vormen die de concurrentie met Amsterdam aankan. Alle ontwikkelingen die modern zijn, moeten naar de Bijlmer trekken’. Hij wil villa’s in het Bijlmerpark, de ruimte tussen de Bijlmer en Venserpolder volbouwen, Amstel 3 uitbreiden met onder meer woongebouwen en hij wenst voorzieningen (kiosken, tuinen, een openlucht bios enz) in de woonhoven van de Bijlmer hoogbouw. De Bijlmerdreef moet een gigantische winkelboulevard worden. De Gooiseweg moet op het knooppunt met de Bijlmerdreef met prestigieuze kantoortorens worden opgetuigd.

Ook de dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente Amsterdam schrijft een notitie en volgt daarmee ten dele de visie van Koolhaas. In ‘Een pleidooi voor de Bijlmermeer’ , die ondanks allerlei plannen maar niet afgebouwd wordt, plant men duurdere laagbouwwoningen in geheel Zuidoost, woontorens bij de Gaasperplas en aan de Gooiseweg, en urban villa’s in de groenstroken van de Provinciale weg (Bijlmerweide, Weespertrekvaart). In totaal zo’n 12.5000 woningen. Daarnaast moeten er nog eens 17.500 gewone woningen komen. De Bijlmerdreef wordt een winkel- en bedrijvenboulevard. Er liggen genoeg ruimten om vol te bouwen. De Bijlmer moet een compacte stad worden, een volwaardige satellietstad van Amsterdam, met 125.000 inwoners, en roept de directeur Arie Oskamp: dat moeten sobere, idealistische mensen zijn, die zichzelf willen ontwikkelen, ofwel de burgers waarvoor de Bijlmer ooit bedoeld was.

Roel Lachmon, bestuurssecretaris van de Taibah-moskee, geeft een geruchtmakend interview aan het Elseviers weekblad. Hij spreekt over de oorlog die kan losbreken tussen de Joodse machtsmonopolies en kansarme moslims, bedreigt de ‘jood Van Thijn”, indertijd Amsterdams burgervader, en rept van aanvallen op El Al-kantoren. ‘De bommen liggen klaar’. Het interview dwingt hem tot aftreden. Als hij jaren later op het veld terugkeert, heeft hij zijn naam verandert in Luqman. Er wachten hem nog prominente rollen.

Aswo-Mokro, een illegaal café annex kapperszaak annex broodjeszaak in wijkaccommodatie Ganzenhoef, ooit opgezet als het culturele hart van de G-buurt, wordt door de politie gesloten. De Surinaamse jongeren/ouderen bezetten daarop het dichtbij gelegen kantoor van het Wijkopbouworgaan (Swob) en sturen opbouwwerker Hoefsloot weg. Hij had in een ongepubliceerde notitie geschreven dat er in Aswo cocaïne werd gebruikt. Een collega van Hoefsloot, de latere PvdA-voorzitter in zuidoost, Pierre Melhkopf, beschuldigt de Swob ervan een blanke middenklasse-club te zijn.

Leegstand 14,1%. Er zijn grote verschillen. 1,5% leegstand in Hogevecht en 37,3% in Echtenstein.  Verschillen worden mede veroorzaakt door het verbeterprogramma, dat in 1983 werd ingezet en doorgaat tot 1988. Nog steeds toestroom van vooral Surinamers, andere ‘buitenlanders’ zoals asielzoekers, minimumlijders ( 60 tot 70%)), alleenstaanden ( 50%, 2 maal zoveel mannen als vrouwen), jongeren onder de 35 jaar (70%), starters op de woningmarkt (60%). Ofwel: het gros van de nieuwe bevolking is onder de 35 jaar, alleenstaand, heeft een minimuminkomen of lager, en is van niet-nederlandse komaf.

17% van de beroepsbevolking is werkloos; slechts 10% van alle werknemers in zuidoost woont ook in het gebied zelf. Het klein- en middenbedrijf ontbreekt nagenoeg geheel. Er is bijvoorbeeld slechts een loodgieter.

1988

Op 6 oktober 1988 is er overleg tussen de Amsterdamse wethouder voor volkshuisvesting Louis Genet, tevens projectwethouder Bijlmermeer, en de staatssecretaris E. Heerma. Heerma wijst Genet’s plannen (zie Effectrapportage Bijlmermeer 1987) voor de Bijlmer af. Ennaeus Heerma predikt dat de Bijlmer een normale, stabiele wijk moet worden en schrijft later aan Genet: ‘Aanvaarding van de wachtkamer- en opvangfunctie (zoals gewenst door Genet c.s.)zou zorgen voor de bestendiging van het stigma dat op de wijk rust…kennelijk ziet u weinig perspectief voor de Bijlmer.’ Een nieuwe werkgroep Toekomst Bijlmermeer moet met structurele oplossingen in de zin van Heerma komen.

Die werkgroep komt er ook en bestaat uit: Ab Vos, G. Klandermans en Edo Arnoldussen namens Volkshuisvesting Amsterdam; Remmerswaal en Grotendorst namens Nieuw Amsterdam; L. van Lammeren namens Stadsdeel Zuidoost; J. van Rijs namens het bedrijfsleven; Duco Stadig namens Federatie wbv’s; M. Schaaper namens Nationale Woningraad en Baart namens het Nationaal Christelijk Instituut voor de Volkshuisvesting. Veel ambtenaren dus, veel slopers ook. Geen dwarse denkers.

Winkels Ganzenhoef zeggen per 1 januari ‘89 hun huurcontracten op, want ze hadden de afgelopen 2 jaren een gemiddelde omzetdaling van 30%. J. Blom, woordvoerder KNOV, meldt dat de koopkracht in de EG buurt de afgelopen 2 jaren met 18% gedaald is, terwijl er een bevolkingstoename van 13% was. Hij beweert dat de EG-ers gemiddeld 35% minder besteden dan bewoners in de rest van Amsterdam. Andere cijfers tonen aan, dat in de EG buurt 80% van de bewoners huursubsidie ontvangt, 65% op het minimum leeft en 40% een gemiddelde huurachterstand van 1200 gulden heeft.

Burgemeester Van Thijn omringt zich met enige adviseurs om te praten over oplossingen voor de Bijlmer. Prof. Abraham de Swaan pleit voor meer studentenwoningen. Oscar Newman doet op een andere plek, als gast van de Nationale Woningraad, de uitspraak dat de Bijlmer te redden valt door de hoogbouw vol te plempen met bejaarden. Dat werkt in Amerika ook en is daar een trend.

Vrij Nederland publiceert in haar nummer van 14 mei een geruchtmakend artikel over de Bijlmer: het best geoutilleerde vluchtelingenkamp van Nederland.

Nieuw Amsterdam heeft een schuld van 100 miljoen waar elk jaar 18 miljoen bij komt door hoge beheerlasten, huurderving, vereffening huurachterstanden, vandalisme en kosten extra personeel. De corporatie gaat samenwerken met woningcorporatie Patrimonium. Die wil de noodlijdende club wel helpen.

Van alle werknemers in Zuidoost woont slechts 10% in het gebied zelf, 17% van de beroepsbevolking is werkeloos. Nauwelijks midden- en kleinbedrijf, slechts een loodgieter.

Eind jaren ’80 komt de president van Suriname op bezoek. De heer Venetiaan en zijn vrouw worden ontvangen door Jaap Ruijgers (PvdA), de eerste ‘burgemeester’ van Stadsdeel Zuidoost.

1989

Vanaf juni heeft NA een nieuwe directie: René Grotendorst en Lex Scholten. De 1^ste directeur Jan Remmerswaal heeft zijn ontslag aangeboden omdat wethouder Genet zijn eerdere belofte van 100 miljoen steun niet kon en/of wilde waarmaken. Een tweede reden is dat hij twee directeuren naast zich zou krijgen: genoemde twee. Hij beoordeelt dat als een verkapte motie van wantrouwen.

Kolpron komt met zijn rapport over de marktpositie van de Bijlmermeer, december 89. Kolpron meent, dat In de Bijlmer alleen een nieuw elan kan ontstaan, als het imago drastisch verandert, en dat bereik je alleen met doorbreking stedenbouwkundige structuur, zeg sloop van flatgebouwen. Het rapport roemt tegelijkertijd de economisch waardevolle positie van het gebied: de ligging op een knooppunt van de belangrijkste autowegen in Nederland plus de nabijheid van Schiphol. Het juicht ook over het het groen (Gaasperpark), de Poort, het AMC en bijv. de werkgelegenheid op Amstel 3 later ook Bullewijk, het kantoorgebied ten westen van de Bijlmer en begrensd door de A2, dat nog altijd niet onder het stadsdeel maar de gemeente zelf valt. Marktpartijen willen onder meer aan de verbetering van de Bijlmer bijdragen als B niet langer kiest voor opvangfunctie van sociaal zwakkeren. Men wil ook meer soorten woonmilieus. En men vereist een masterplan met een duidelijk eindbeeld.

In opdracht van het Stadsdeel heeft het MBO (bouwer van de Amsterdamse Poort) een plan ontwikkeld voor de Bijlmerdreef. Het MBO stelt voor de dreef uit te rusten met meer winkels, bedrijven, kantoren, horeca en culturele centra. Het bestaande winkelcentrum Ganzenhoef wil men slopen en vervangen door 2 supermarkten en een overdekte Caraïbische markthal. Het stadsdeel vindt het niks: te kleinschalig. De dreef moet van het MBO een boulevard worden met regionale, liefst landelijke uitstraling, ofwel een soort ‘IJ-boulevard’ met het musicaltheater van Joop van de Ende, een groot bioscoopcomplex van Canon, kantoortorens en nog meer woningen. Een deel van de ideeën zou later gerealiseerd worden op de Arena Boulevard, aan de andere kant van de spoorlijn.

De Werkgroep Toekomst Bijlmermeer heeft uitgerekend dat Nieuw Amsterdam 13.302 woningen heeft, waarvan 600 laag (Kantershof) en 19 grondgebonden. De rest bestaat dus uit kleine en grote appartementen in galerijflats, waaronder ook 1411 hat-eenheden. De gemiddelde huur is 400 gulden plus 200 gulden aan servicekosten. De leegstand is 4%, de mutatie 19%, en NA moet jaarlijks 6 miljoen rente over zijn schuld betalen. Het vermogenstekort bedraagt 92 miljoen en daar komt naar verwachting elk jaar 11 miljoen bij.

60% van de Surinaamse jongeren in de leeftijdscategorie tussen 18 en 35 jaar is werkloos. In ’79 was dat aantal nog 33 tot 38%. De algehele werkloosheid is in die tijd ook flink gestegen.

1990

Wethouder van Volkshuisvesting Louis Genet neemt rapport Werkgroep Toekomst Bijlmermeer in ontvangst. Titel van het rapport: ‘De Bijlmer blijft veranderen‘. Werkgroep werd in 1986 door B & W van Amsterdam ingesteld om structurele oplossingen voor de Bijlmer te vinden. De oplossingen, sloop en (ver)nieuwbouw, kosten 645 miljoen. Gewone door exploitatie van de Bijlmer zal volgens de werkgroep tussen de 660 en 765 miljoen kosten, terwijl daarmee de problemen niet worden verholpen. Werkgroep wil 25% van de hoogbouwflats vervangen door middenhoog en laagbouw, en 25% onderbrengen in een duurder huursegment.
De resterende flats moeten een groot onderhouds-beurt krijgen. Daarnaast geld voor meer leefbaarheid en veiligheid. Wonen, werken en verkeer moeten meer gemengd worden. In 10 jaar moet operatie rond zijn.

Mei dit jaar publiceert Stadsdeel Zuidoost zijn eigen rapport: ‘Over de toekomst van de Bijlmermeer, een doelmatige vernieuwing in het kwadraat’. Het DB pleit voor een buurtgerichte en procesmatige aanpak van de problemen en een wijkgericht woningbeheer. Liefst een zelf bedruipend beheer. De flatgebouwen moeten voor zover nodig en in beperkte mate deels gesloopt of afgetopt worden. Sloop moet vooral massaliteit doorbreken, identiteit en herkenbaarheid vergroten. En men pleit voor grondgebonden woningen. Aardig is ook dat men woongedrag wil verbeteren met een eigentijdse vertaling van de methodes die jaren terug in De Jordaan werden toegepast en vooral gericht waren op de emancipatie van de arbeider. Meer informatie en hulp aan bewoners dus, vooral sociaal zwakkeren, maar ook: ‘Grenzen moeten met gezag gesteld worden. Het uitwerken hiervan in een concreet programma is nodig’. Ook veel aandacht voor werkloosheid. En het rapport hamert erop: geen eindbeeld. Onderweg uitvinden wat nuttig en nodig is. Er mag op voorhand geen ideaal eindbeeld van de Bijlmermeer zijn, noch qua bevolkingssamenstelling, noch qua bestemmingsplan. De vernieuwing van de Bijlmer moet geleid worden door Rijk, gemeente en stadsdeel, middels een gezamenlijk, besluitvormend orgaan, dat zich dringend laat adviseren door alle betrokkenen: bewoners, allerlei maatschappelijke organisaties en bijv. Nieuw Amsterdam.

NA gaat alvast experimenteren met het beheer. Er komen drie modelflats, die worden uitgerust met een assistent huismeester en een eigen verhuurmedewerker. Het wordt een fiasco.

Ondertussen ligt er ook nog een voorstel van de gemeentelijke Dienst Ruimtelijke Ordening, ook in opdracht van het stadsdeel. De dienst wil de de garages gedeeltelijk slopen, de binnenstraten naar het maaiveld brengen, de achterkanten van de gebouwen tot de 6^de laag slopen, grotere en hogere doorgangspoorten in de flats, en de galerij-ontsluiting het liefst vervangen door portiek-ontsluiting voor 4 woningen. Aan de Bijlmerdreef moeten 1.500 woningen in torentjes worden bijgebouwd en dreef moet onderdeel van de Amsterdamse Poort worden met bijv. een bioscoopcomplex, een Praxis en kantoren. Op de Bijlmerweide, het gebied tussen Geerdinkhof en Kantershof, voorziet de dienst ‘kastelen aan de Gaasp’ en in het Bijlmerpark moeten villa’s komen. Een andere aanbeveling is: selecteer de bewoners die je wil hebben. Ook plan om Bijlmerdreef door te trekken naar het bedrijventerrein Amstel 3, aan de andere kant van het spoor. Er wordt geld voor opzij gelegd. De dreef zal nooit worden doorgetrokken, maar over het spoort verschijnt later wel de Arenaboulevard met stadion, bioscoop, concertzalen, horeca en winkels,

Adviesbureau Van de Bunt heeft uitgerekend dat in vergelijking met de Bijlmer de Pijp 3,5 maal zoveel horeca, detailhandel en kleine bedrijven kent.

Om wijkaccommodatie Ganzenhoef te redden wil een meerderheid van de stadsdeelraad, vooral onder impuls van VVD en D66, het eigen kantoor naar Ganzenhoef verplaatsen, maar dat gaat niet door. Het kost teveel geld en ambtenaren zijn tegen.

Leegstand gedaald naar de 2%, mutaties naar 17%

Criminaliteit is nog altijd hoog. 49% van de bewoners in Hoogoord doet aangifte van inbraak/diefstal, in 89 was dat nog 57%. In Gravestein zijn de percentages 12 en 13%.

70% van de bewoners in galerijflats is niet in Nederland geboren.

Op Ganzenhoef sluit na 16 jaar koffiehuis Pico, vanwege de junks en de dalende omzet.

1991

B &W gaan akkoord met voorstellen Werkgroep Toekomst Bijlmermeer en gooit het plan van het stadsdeel in de prullenbak. Ze stellen stuurgroep in om de plannen tot uitvoering te brengen. Dirk Frieling wordt voorzitter van deze stuurgroep. In een interview met Het Parool noemt Frieling het bizar dat er 645 miljoen voor sloop en renovatie is en er voor sociale vernieuwing, vooral bestrijding werkloosheid, maar 2,5 miljoen wordt uitgetrokken. Hoe kan hij daarmee in 10 jaar 6000 mensen aan het werk helpen, wat de doelstelling is, en hoe bereik je dat de cultuur in de Bijlmer wat gaat voorstellen. Op dit moment is er nagenoeg niks op het gebied van bijv. dans, muziek en film.

Stuurgroep probeert met behulp van STOA een jazz sociëteit naar de Bijlmer te halen, het Jan Bronk Instituut (voor mime), een bedrijven artotheek, een concertzaal voor popmuziek, het Nederlands Poparchief en de Gerardjan Reinderszaal (Reinders toen artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam wilde naast de schouwburg een aparte toneelzaal met vlakke vloer, zou later in nieuwbouw naast Amsterdamse Schouwburg gerealiseerd worden)

Bijna alle politieke partijen in stadsdeel zetten grote vraagtekens bij plannen Werkgroep. Men vreest vooral de sloop en is boos over geringe inbreng bewoners in plannen. Men neigt zelfs naar een nee, maar is bang om dan door de stad overruled te worden of dat er helemaal geen geld voor de vernieuwing komt.

Uit onderzoek blijkt dat Amsterdammers in Watergraafsmeer en de Rivierenbuurt gemiddeld 11 jaar in hun woning blijven. In zuidoost is dat 4 jaar. Het gemiddelde van Amsterdam is 8 jaar. Een volgend onderzoek vertelt dat 65% van alle mensen die uit de Bijlmer vertrekken dat doet vanwege het ontbreken van allerlei voorzieningen. 45% klaagt over het gebrek aan uitgaansmogelijkheden.

In deze tijd vond er ook een officiële bijeenkomst plaats in de burgemeesterswoning, waar werd geproost op het besluit de Bijlmermeer ten dele te slopen. Helemaal links zien we Duco Stadig, toen ambtelijke baas van de Federatie van Amsterdamse wbv’s, in het midden burgemeester Patijn, met naast hem minister  ?(D66), en helemaal rechts René Grotendorst, directeur Nieuw Amsterdam.

1992

Stadsdeelraad en Gemeente Amsterdam besluiten tot goedkeuring van de (sloop)plannen, zoals nader uitgewerkt door de Stuurgroep. Ook ledenraad Nieuw Amsterdam gaat akkoord: 25% sloop van de galerijflats (3.250 appartementen), 25% herpositionering ofwel mooi renoveren voor nieuwe bewoners met meer inkomen, en 50% verbetering. Voor de sloop komt nieuwbouw in de plaats, vooral laagbouw, met huur- en koopwoningen.

Bestuur deelraad gaat akkoord met rapport ‘Ghanezen in zuidoost’. Men schat het aantal Ghanezen op maximaal 6.000, waarvan 3 tot 3.500 illegaal. Ze werken vooral als schoonmaker, bewaker en reparateur en zijn werkzaam in de autohandel, de kleding- en bloemenindustrie en prostitutie.

Op 4 oktober stort een El Al-vliegtuig neer. Twee bouwblokken, van Kruitberg en Groeneveen, moeten daardoor later worden gesloopt. Er vallen 43 doden.

Projectgroep Vernieuwing Ganzenhoef is aan de slag gegaan en gaat slopen: winkelcentrum Ganzenhoef en de flatgebouwen Geinwijk en Gerenstein. Gulden Kruis zal de eerste nieuwbouw van de vernieuwing worden.

In Geinwijk wordt geprobeerd meteen aan sociale vernieuwing te doen. 40% van de bewoners blijkt werkloos. Men bereikt zo’n 150 bewoners: 47 mensen weet men aan werk te helpen, 51 gaan een opleiding volgen en 42 wordt uitval. Ballast Nedam belooft in ruil voor elke 100 miljoen aan opdrachten 200 Bijlmer inwoners als bouwvakker te gaan opleiden. Er komt later een bouwpool, die inderdaad werklozen tot bouwvakker weet op te leiden. Maar de getallen zijn laag en velen houden het niet vol, met name de Surinamers niet.

1993

Schuldenlast Nieuw Amsterdam: 140 miljoen.

In een brief aan de Tweede kamer constateert staatssecretaris VH, Ennaeus Heerma, dat er dankzij het gevoerde volkshuisvestingsbeleid nergens in Nederland een getto is ontstaan. Zijn ministerie zal er ook voor waken dat op enige plek een concentratie- of spreidingsbeleid op etnische gronden wordt gevoerd. De sloop van de Bijlmer zal er evenwel mede op gericht om de arme en vooral zwarte bevolking de Bijlmer uit te jagen.

1994

In december start de sloop van Gerenstein. De jukken van het Ajax-stadion Arena zijn gereed. Aantal ambtenaren bij het stadsdeel 500. Men begon met zo’n 200.

Bij de verkiezingen voor de deelraad stemt in grote delen van de Bijlmer-hoogbouw nog geen 10% van de stemgerechtigden. In heel Zuidoost bedraagt het opkomstpercentage: 45%.

In de jaren ’90 kwam Jules Wijdenbosch op bezoek in Amsterdam, als 2 de man na Baas/Bevel Bouterse. Hij opende onder meer het Kwakoe-festival, in die tijd elke zomer zes weekenden lang, met veel braderiewerk en voetbal. Ook aan de aftrap ziet u VVD-wethouder Dales. Wijdenbosch was vroeger onderwijs ambtenaar in de hoofdstad.

 

1995

Eerste flatrenovatie start, die van Hoogoord. De flat wordt in ‘97 opgeleverd. Ook laagbouwbuurt Kantershof krijgt een grote opknapbeurt, bewoners kunnen hun woningen kopen, wat een groot aantal doet. De renovatie van de flats Hofgeest en Groeneveen volgt in ‘99. Daar worden in tegenstelling tot Hoogoord geen woningen te koop aangeboden.

Begin sloop Geinwijk en start nieuwbouw Gulden Kruis: 283 woningen, waarvan 129 eengezins, 36 appartementen en 134 beneden-/bovenwoningen (gestapelde eengezins), ofwel 105 koopwoningen in diverse prijsklassen, van 157.500,- tot 298.000,- gulden en het restant sociale huur en premiehuur. Vernieuwing in F-buurt start. Sloopkosten per woning bedragen gemiddeld 67.000 gulden: sloop + grond- en boekwaarde + herhuisvestingskosten + leegstand en nog zo wat.

In het Plan van Aanpak gaat men uit van 4.000 nieuwbouw in laag en middelhoog, waarvan 1/3 als sociale huur en 2/3 als premiehuur/koophuis. 750 bestaande appartementen moeten na herpositionering verkocht worden. De Raad van Toezicht van Nieuw Amsterdam schrijft aan de adviesraad van de wbv dat de vernieuwing van de Bijlmer op 1-1-2007 rond is. Eerste streefdatum was: 1-1-2003.

Stedenbouwkundige Ashok Bhalotra krijgt opdracht een nieuwe structuurvisie voor het vernieuwingsgebied te maken. Men maakt bekend dat men bewoners meer bij het beheer van de openbare ruimte wil betrekken, wat echter nooit van de grond komt.

Mutatie 17,8%. Leegstand 4,5%. Aantal nieuwkomers daalt van 1500 in 1994 naar 500 in 1995.

Er zijn in de Bijlmer 10.700 werklozen, 45,5% van de beroepsbevolking, waarvan 23% zelfs langer dan drie jaar. De werkloosheid is de afgelopen drie jaren met 30% toegenomen. Men wil het in 2005 omlaag gebracht hebben naar het Amsterdams gemiddelde: 28,7%.

1996

Op 14 augustus wordt het nieuwe voetbalstadion annex evenementengebouw Arena geopend. Ajax gaat er spelen. Het gebouw staat over een doorgaande weg heen, rust ook op een enorme parkeergarage – bedoeld voor auto-bezitters die niet met hun auto maar met de metro naar de stad willen – , beschikt over een schuifdak en een grasmat die om het half jaar vervangen moet worden.

Arena staat op het gebied van bedrijventerrein Amstel 3 en valt onder regie van de gemeente. Het wordt van de Bijlmer gescheiden door de spoorbaan Amsterdam-Utrecht.  In het oosten ligt winkelcentrum De Amsterdamse Poort, in het westen dus Amstel 3.  Pi de Bruijn is de stedenbouwkundige die het gebied verder mag vormgeven. Er wordt gesproken over een brede boulevard, de Arena Boulevard, onder het spoor door, zodat beide genoemde gebieden met elkaar verbonden worden, en over massa-entertainment middels een gigantische bioscoop, een grote muziekhal (5.000 bezoekers), een nog grotere muziekhal (10.000 bezoekers), een soort Las Vegas-hotel (Getz) en super-winkels. Een paar daarvan worden gerealiseerd in de buitenplint van het voetbalstadion. De gemeente gaat niet mee in het idee van haar adviesorgaan voor stedebouw, de ARS, om het Arenagebied bij de Bijlmer, stadsdeel Zuidoost, onder te brengen.

1^ste paal nieuwbouw Geinwijk, er zijn 700 inschrijvingen voor 100 koopwoningen.

Gerenstein wordt ontruimd.

Eind juni gaat deelraad accoord met Plan van Aanpak F-buurt: meer dan de helft van de buurt gaat tegen de vlakte. Nieuwbouw is vooral laagbouw in een compacte, stedelijke dichtheid.

Eind ‘96 wordt het Plan van Aanpak voor de K-buurt vastgelegd: sloop Koningshoef, te vervangen door een laagbouwwijk, verlaging ‘sGravendijkdreef, sloop garages Koningshoef/Kleiburg en Kikkenstein/Kruitberg, verplaatsing winkelcentrum naar andere kant metrostation. Ondertussen wordt in de K-buurt bij het winkelcentrum Fort Kraaiennest geopend, een grote speeltuin met tennisvelden, mede mogelijk gemaakt door de Urban-gelden.

Begin sloop winkelcentrum en garage Ganzenhoef.

René Grotendorst, directeur Nieuw Amsterdam, neemt op 4 juli afscheid in de Nieuwe Stad, een nieuw kerkgebouw op het Gulden Kruis. Hij vertelt nog dat 40% van de huurders te laat betaalt en/of huurachterstand heeft. 1.000 huurders lopen bij een deurwaarder. Bijna al zijn cadeaus zijn tekeningen en schilderijen van Valentine Efiong, in die tijd de beroemdste allochtone schilder in de Bijlmer, afkomstig uit Nigeria.

Enquête Bewoners Zuidoost, van Marktplan Adviesgroep:

• 80% bewoners zuidoost is tevreden, in de Bijlmer-buurten 70-75%

• Landelijk doet 60% van de bevolking boven de 18 aan sport, in zuidoost is dat 46%. Dat scheelt 9.000 sporters op 67.000 inwoners! 44% van de sporters zoekt zijn heil buiten zuidoost, vanwege kwaliteit accommodaties en de eigen vrienden.

• 1 op de 4 bewoners is geïnteresseerd in de plaatselijke politiek, elders in Nederland is dat 40 tot 50%.

• Stadsdeel bereikt vooral Nederlanders, dan Surinamers en op afstand de rest.

• 38% bewoners is werkloos, 2 x zoveel als in Amsterdam.

1997

Architecten gaan de aanslag met ontwerpen voor bioscoop Pathé (opgeleverd in 2000), muziekcentrum van Mojo ( Heineken Music Hall) en de meubelmarkt (Villa Arena), allemaal te situeren aan de Arena Boulevard.

Eerste paal Gerenstein. Na de zomer: feestelijke opening Gulden Kruis. (op foto de laagbouw van het Hulden Kruis) Driekwart van de nieuwe bewoners is afkomstig uit Zuidoost. Het zijn vooral Surinaamse twee-verdieners. Tweederde van de woningen is koop, met koopprijzen tussen de 156.000 en 298.000 gulden. Gerenoveerde woningen in Kantershof, het 1^ste laagbouwwijkje in de Bijlmer, uit begin ’70, gaan voor 100 tot 250.000 van de hand, afhankelijk van de grootte.

Martin Mulder, directeur projectbureau Vernieuwing Bijlmermeer, vertrekt gedwongen naar Almere, en wordt opgevolgd door een interim, Lionel Coombs uit de Antillen. Later dat jaar trekt Mulder ook Igor Rovers, baas van het projectbureau Ganzenhoef, naar Almere. Coombs wordt hetzelfde jaar nog opgevolgd door Nico Pattiwael.

Per 1 december slokt Patrimonium Nieuw Amsterdam op, al zal de echte fusie pas jaren later zijn juridisch beslag krijgen. Het armlastige Nieuw Amsterdam blijft tot dan nodig om de subsidies te verwerven. Voor de ‘fusie’ verstrekte Patrimonium NA 1,1 miljoen per jaar en trad als bouwheer op voor het Gulden Kruis, want NA mocht als behoeftige club zonder gespreid bezit geen geld tegen een lage rente lenen bij het nationale Waarborgfonds.

In de aula van het Augustinus College presenteren op 2 februari de fractievoorzitter van de PvdA, Wouter Gortzak, en de twee latere voorzitters van het stadsdeelbestuur, Hannah Belliot en Elvira Sweet, het dan belangrijkste plan van hun Bijlmer Platform: veel meer begeleiding, hulp en ander welzijnswerk voor de flats, die vooral door armen bewoond worden. Het Bijlmer Platform is tevens de tegenhanger van het veel eerder opgerichte Zwart Beraad, dat de macht in het stadsdeel wil grijpen. Als in december dat jaar een feestje wordt gevierd vanwege de samenwerking tussen Patrimonium en Nieuw Amsterdam blijken de tegenstellingen tussen Zwart Beraad en Bijlmer Platform opgelost. Alle hoofdpersonen zijn broederlijk bij elkaar onder toeziend oog van PvdA-coryfee Wim Kok.

Op deze foto is Hannah Belliot stadsdeelvoorzitter. Ze komt langs in de zeefdrukwerkplaats van Stida, die heeft bedacht dat je plastic vuilniszakken met huis-nummers aan de bewoners moet uitdelen. zodat ze niet meer over het balkon worden geflikkerd. Belliot juichte het plan toe, maar het werd geen succes.

Inwoneraantal Zuidoost: 90.000; werkzoekenden: 16.000; langdurig werkloos 7.000; 15% van de leerlingen verlaat school voortijdig.

1998

Mini conferentie Bijlmer Museum in Nieuwe Stad. Het Bijlmer Museum is het oude GK-kwadrant, het gebied tussen metrostation Ganzenhoef en Kraaiennest, omgeven door 4 verhoogde dreven. Het is naar men zegt het mooiste deel van de oude Bijlmer van Nassuth. Oorspronkelijk wilde men alle 8 galerijflats in het gebied handhaven, maar inmiddels wordt Koningshoef gesloopt en zal ook Grunder onder de slopershamer vallen. De garages van Gooioord en Groeneveen worden verkleind, de andere garages gesloopt. Ook zullen alle dreven omlaag gaan, naar niveau maaiveld.

Hannah Belliot, voorzitter van het stadsdeelbestuur, vraagt zich af waar ze kracht vandaan moet halen om mensen te bewegen niet langer hun vuil vanuit huis op het maaiveld te storten.

1998-1999

Laagbouwbuurt Vogeltjeswei wordt opgeleverd. Prijzen koopwoningen liggen tussen de 167.000 en 298.000 gulden. Het buurtje ligt op het gebied, dat vroeger bekend stond als het Aanloopcentrum ofwel het eerste gebied met voorzieningen, zoals winkels, politiebureau, bibliotheek, allemaal gehuisvest in houten noodgebouwen. En in de eerste plannen (uit ‘65) was dit gebied voor bestemd als onderdeel van het hoofd(winkel)centrum.

Het aanloopcentrum beschikte ook over twee monumentale kunstwerken: een groep rode palen en de speakerscorner van Wim T. Schippers. De rode palen worden verplaatst naar de sloot tussen Vogeltjeswei en het Bijlmerpark. Het werk van Schippers verdwijnt spoorloos. Het was een parodie op straatmeubilair en de speakerscorner, bestaande uit bankjes met hun rug naar het spreekgestoelte, vele in de weg staande lantaarnpalen en een niet lopende straatklok. Na de sloop van het centrum werd het gebied jarenlang gebruikt door Surinaamse heren, die er hun zangvogeltjes voor de 23 wedstrijden trainden. Reden voor het Stadsdeel om de nieuwe woonbuurt tot Vogeltjeswei om te dopen.

In nieuwbouwwijk Futura worden in 1999 compound-woningen opgeleverd voor Ghanese inwoners. In hun thuisland is de compound een favoriet woonmodel, er wonen meerdere, bij elkaar horende huishoudens op een ommuurde erf. De realisatie van de compound is een gevolg van het onderzoek naar woonwensen onder allochtone mensen, gepubliceerd in het boekje ‘Op blote voeten door het huis’.

Evaluatierapport Bijlmer Vernieuwing verschijnt: ‘De vernieuwing halverwege’,geschreven door A. Ouwehand van OTB, Delft. Het rapport stelt dat in de regio Amsterdam rond 2005 10.000 woningen overbodig worden, met name de na-oorlogse gezinswoning in de hoogbouw. Dat type woning acht men vooral geschikt voor starters en opvang dropouts. Gezinnen zoeken een andere woning. Konklusie: sloop meer hoogbouw. November 1999 maken Stadsdeel en Patrimonium/Nieuw Amsterdam bekend dat dat er nog eens tussen de 2300 en 4500 appartementen gesloopt zullen worden. De Bijlmer Vernieuwing kost tot dan 3 miljard.

Inwoneraantal Zuidoost: 85.000, 61% is van etnische origine, in de Bijlmer is dat 72%, in de hoogbouw 80%.

Nog steeds zijn 11.000 mensen werkloos, 40% werkzoekenden is niet bemiddelbaar. Nieuwkomers in de Bijlmer zijn armer dan de vertrekkers.

2000

Nieuw Amsterdam hoopt dit jaar te starten met de renovatie van Kleiburg, in 1971 gebouwd en onderdeel van het zogenaamde Bijlmermuseum. Het moet een zeer bijzondere flat worden, met allerlei kleine buurtjes binnen de flat met ieder een eigen woningtype (koop en huur), zoals woon/werkwoning, lofts en een duplexwoning. Er komen extra liften, roltrappen en een nieuwe, golvende buitengevel. Het gebouw wordt ook aangewezen als eco-flat. Architect is de Amerikaan Greg Lynn. In 2005 moet het nieuwe Kleiburg worden opgeleverd. Het plan kost echter teveel geld en wordt niet uitgevoerd. Dat geldt ook voor alle plannen die volgen, tot men besluit tot sloop en vervolgens het idee van Klusflat Kleiburg ontstaat.

Tussen 1950 en 2000 is het aantal inwoners van Amsterdam gedaald van 800.000 naar 700.000. Tegelijk steeg de woningvoorraad van 222.833 naar 369.180 woningen. Ongeveer de helft van de woningen wordt bewoond door een alleenstaande. De gemiddeld woonbezetting was in 1950 3,59 personen, in 2000 nog maar 1,89. In Zuidoost wonen per 1-1-2000: 84.609 mensen in 36.843 woningen ofwel 2,3 persoon per woning. Surinamers maken in de Bijlmer 36% van de bevolking uit, in Amsterdam is dat 9,8%. In Amsterdam is 71% van de bewoners in Nederland geboren, in de Bijlmer 22%

2001

In oktober komt ‘Finale Plan van Aanpak’ uit. Er wordt definitief besloten dat er nog 3500 hoogbouwflats extra gesloopt moeten worden, boven het aantal sloopappartementen in het eerste plan, en dat alle hoogbouwflats, die niet gesloopt of geherpositioneerd worden, een renovatiebeurt krijgen. Gemiddeld zal voor renovatie 99.000 gulden per woning worden uitgetrokken. In totaal zullen nu 7.500 nieuwe woningen gebouwd worden, en 6.500 hoogbouwflats van de 13.000 gesloopt. Na afloop zal de Bijlmer bestaan uit 50% sociale huur en 50% koopwoningen en premiehuur.

De in 1997 gepubliceerde structuurvisie op de toekomst van de Bijlmer, geschreven door Ashok Bhalotra en zijn buro, is inmiddels door het stadsdeel goed gekeurd. Veel ideeën zullen niet of anders uitgevoerd worden. Er komt geen Straat der 1000 kulturen, geen ‘bedrijvenkade’ aan de Daalwijkdreef, geen wooneiland in het Bijlmerpark, en geen veenrivier in de EG- en FD-buurt. De tekening hierboven geeft plan voor het Bijlmerpark en omgeving weer. Bhalotra wilde van het park een plas maken met daarin het eiland voor dure huizen. Die huizen moesten het geld opbrengen voor de renovatie van de Bijlmer. De rode blokjes in het plan geven de Straat der 1000 kulturen aan: een route tussen het het Plein der Continenten, wat later het Anton de Komplein werd, en de K-buurt. In de Straat voorzag Bhalotra woningen, kleine bedrijfjes van ambachtslieden, winkels enz.

Bewonersonderzoek Bijlmermeer. 1^ste resultaten. OTB , 8 mei 2001 (enquête onder bewoners K-zuid, E en D buurt en Hakfort/Huigenbos, bijna 75% deed mee)

• 25% vindt een hoogbouwwoning prettig, 51% niet.

• 54% woont graag in de Bijlmer, 22% niet

• 68% vindt slopen flats goed idee; mensen boven de 50 meestal niet.

• gemiddeld 60% is voor slopen eigen woning, maar in de K-buurt is dat 68%, in E 66%, in D 67%, in Hakfort en Huigenbos 35 %. De laatste twee flats zijn geen sociale huur, maar premiehuur en er wonen dus mensen met meer inkomen.

• 37% is voor het verbeteren van hoogbouwflats

• 34% wil zelf in gerenoveerde flats wonen

• 18% wil zelf kopen

• 82% is voor nieuwbouw en eengezinswoning: 59% is voor het huren voor zo’n woning, 55% voor het kopen.

• de Bijlmer zit voor 70% vol met mensen die er niet willen zijn of er alleen willen zijn als ze een gezinswoning hebben.

2002

Er verschijnt een geactualiseerde versie van het Finale Plan van Aanpak voor de Bijlmer Vernieuwing. Men wil nu ook de koppen van de flats Dennenrode, Develstein, Eeftink en Egeldonk slopen, inclusief garages, hoewel garage Develstein mag hopen op een nieuwe bestemming. De oude Bijlmer galerijfats moeten straks bestaan uit: 45% bestaande hoogbouw, 34% portiekwoningen en andere appartementen, en 21% laagbouw.

Oplevering nieuw winkelcentrum Ganzenhoef, de eigenaar noemt het Ganzenpoort.

Officiële start project Koop Je Eigen Bijlmer, een vereniging van toekomstige kopers. Het project is bedacht door Bernadette de Wit en Henno Eggenkamp. Het liefst wilden ze een hele flat kopen en de woningen daarvan verkopen aan ‘bijlmer believers’. Belangrijkste oogmerk is niet de koopwoning, maar de grotere macht die kopers itt huurders hebben om andere partijen te beïnvloeden. Ze willen vooral af van de woningcorporatie. Uiteindelijk krijgen ze onder een aantal stringente voorwaarden 90 appartementen in de flat Grubbehoeve, Bijlmer Museum gebied. Het project krijgt de verzekering dat ze bij de gehele renovering van Grubbehoeve een mee-beslissende stem krijgen. In de flat zullen nog 77 appartementen (in het laatste deel van de flat en in de plint, 1-hoog)) verkocht worden, maar dan onder regie van de wbv, terwijl 153 woningen in de huur blijven tot ze verkocht kunnen worden. Op de begane grond (plint) wil men bedrijfsruimten, vooral voor startende ondernemers. In februari wordt het convenant tussen KJEB en Patrimonium ondertekend.

2003

Stadsdeelraad vergadert over ontwerp Bestemmingsplan Nieuwe Bijlmer.

2001-2004

In deze periode worden 2363 huurders stadsvernieuwingsurgent, mensen die hun appartement vanwege de sloop moeten verlaten en een andere woning moeten zoeken, 34% heeft een inkomen onder het minimum, tweederde is tussen de 30 en 50 jaar oud en 79% woont officieel niet samen. 32% woont tussen de 5 en 10 jaar in dezelfde Bijlmerwoning. 27% van de stadsvernieuwings-urgenten verhuizen naar een andere hoogbouwflat, 29% trekt weg naar Gaasperdam (Zuidoost), 8% krijgt een woning in de nieuwbouw van de Bijlmer en 25% vertrekt naar Amsterdam.

Een onderzoek van OTB leert dat allochtonen vooral gek op de Bijlmer zijn vanwege de familieleden en vrienden die er wonen en het liefst in laagbouw wonen. Tegenstanders van sloop vindt je vooral onder Nederlanders met een goed inkomen, die kopen ook eigen appartement. Voor 70% zit de Bijlmer vol met mensen die er niet willen zijn, maar weer wel als er een eengezins woning is.

Tussen 96 en 2003 daalde de werkloosheid in de Bilmer met 16% en in de stad gemiddeld met 10%. Redenen: aantrekkende economie, verhuizingen door sloop, komst beter opgeleide Surinamers.

2004

Oplevering Cultureel Educatief Centrum aan de Bijlmerdreef, op de plek waar vroeger de parkeergarage voor Ganzenhoef/Grubbehoeve/Grunder stond. Belangrijkste activiteiten in het gebouw zijn lager beroepsonderwijs aan jongeren en inburgeringscursussen cq taallessen aan migranten. Het gebouw beschikt verder over een grote kantine annex buurt-restaurant, een kroeg voor Surinaamse creolen, een fitness-complex, een Vrouwencentrum, een Ghanese Jezuskerk, een gymzaal, een overdekt plein en kantoorruimten. Bovenop worden 21 koopwoningen gezet.

Start daadwerkelijke verkoop Koop Je Eigen Bijlmer – woningen in Grubbehoeve.

Per vierkante meter koopwoning betaal je in de Bijlmer gemiddeld 2.022 euro; in Amsterdam gemiddeld 2.915, in rest zuidoost 2.179. Als er een lege huurwoning in de Bijlmer vrij komt, reageren gemiddeld 70 potentiële huurders, in geheel Amsterdam is het aantal 111. In Amsterdam moet je als huurder gemiddeld 7,4 jaar op een woning wachten, in de Bijlmer 4,7 jaar.

WBV Patrimonium gaat een fusie aan met Rochdale, wat ook de naam van de nieuwe woningstichting wordt.

2005

Bijlmer heeft 45.584 bewoners in 22.178 woningen, waarvan 40% met een besteedbaar inkomen van minder dan 15.000 euro per jaar.

Van de 40.000 bomen die de Bijlmer ooit had zijn er inmiddels 17.000 gekapt: vanwege omwaaien, ziekte, overlast, de sloop en nieuwbouw, en om het gebied sociaal veiliger te maken.

2006

Van de flat Echtenstein is alleen het eerste stuk aan de Daalwijkdreef overeind gebleven, de zogenaamde kop. Rochdale heeft het verbouwd tot 264 studenten-eenheden, 24 kunstateliers op de onderste etages en 17 opvangplekken voor verslaafden. Aan de overkant sloopt de gemeente Diemen een overtollig hogeschool-gebouw. Het gaat er honderden containerwoningen voor studenten neerzetten en later nog een apart blok voor Poolse arbeiders.

Oplevering Gerenstein Gallery, een koopblok langs de Bijlmerdreef, vlakbij winkelcentrum Ganzenhoef. Het bestaat uit 21 sociale huurwoningen aan de achterkant, gelegen langs het fietspad, en 100 koopwoningen. Eigenaar is Rochdale, die op voorhand zijn koop-appartementen heeft overgedaan aan Vesteda, die er premiehuur van gaat maken met recht op koop.

Er komt ook een einde aan Café de Nachtegaal, vanaf 1974 in de collectieve ruimte van Grubbehoeve actief en bakermat van velerlei Bijlmer initiatieven.

Rochdale fuseert officieel (juridisch) met Woningstichting Nieuw Amsterdam. Tot 1 juli was Patrimonium/Rochdale sinds midden jaren ’90 de bestuurder van Nieuw Amsterdam.

Inwoneraantal Zuidoost: 78.907. Aantal Surinamers: 25.608 ( 2 tot 3-maal zoveel als in andere stadsdelen); Antillianen 4.690 (idem); Turken 744; Marokkanen 1511; niet-westers (Afrika, Dominicaanse Republiek etc) 16.898; West-Europa/Amerika 6.510; Nederland: 22.946. 54,6% der bewoners is alleenstaand, in geheel Amsterdam is dat 29,9%.

1806 mensen zijn langer dan 3 jaar werkloos, meer dan 9% van de bevolking in Zuidoost krijgt een uitkering, in Amsterdam is dat gemiddeld 6,8%. Bijna 10.000 huishoudens, inclusief jongeren, leven op een minimum of daaronder. 11.753 huishoudens krijgen huursubsidie.

Gemiddelde woonduur in Zuidoost: 7,3 jaar, in Amsterdam gemiddeld: 8,2.

Herkomst kopers in de Bijlmer: 61% uit Zuidoost, 20% uit Amsterdam. Weinig belangstelling voor echt dure woningen. Geplande bouw daarvan wordt geschrapt bij Koningshof, laag Kralenbeek, Arenapark.

Van Meekeren (adviseur nieuwbouw bij makelaar Van de Steege) denkt dat de Bijlmer te zwart is om veel mensen van buiten zuidoost naar de Bijlmer te trekken.

2007

Joop de Haan, directeur Vernieuwing Bijlmermeer, meldt in september dat er in totaal 7.200 nieuwbouwwoningen gebouwd zijn dan wel gebouwd zullen worden. Steeds meer marktpartijen ontdekken de Bijlmer als winstgevend gebied, zegt hij. De Rabobank en het Bouwfonds gaan bouwen. 5957 van de 6727 te slopen appartementen zijn inmiddels verpulverd, 227 meer dan het getal dat eerder maatgevend was. En volgens eerdere berekeningen had de vernieuwing per 1 januari van dit jaar geheel rond moeten zijn.

Mi Akoma di Color wordt hopelijk november opgeleverd: 35 eengezinswoningen en 17 appartementen. Het is een bouwproject van zwarte bewoners, vooral uit Zuidoost, samen met Nieuw Amsterdam (cq Patrimonium, later Rochdale). Het buurtje komt op het terrein waar vroeger de galerijflat Grunder stond. Het werd mogelijk gemaakt door een gift in het kader van 100 jaar woningwet.

Oplevering De Kandelaar. In dit complex tegenover metrostation Ganzenhoef is een woontoren met koop-appartementen ondergebracht en een groot kerk-verzamelgebouw voor Ghanese jezuskerken.

Architect Micha de Haas wint de prijsvraag 1:500 Ontwerp Heesterveld, een klein, 4- etages hoog complex, dat ooit door Van Gool/de Bruijn als een anti-bijlmer werd ontworpen en al jaren kampt met ‘Bijlmer-problemen’. De Haas wil van Heesterveld een ‘cultureel landgoed’ maken en daarvoor culturele ondernemers inschakelen. Als dat niet lukt, kan Heesterveld alsnog gesloopt worden. Heesterveld ligt tussen galerijflat Huigenbos en de spoorlijn. Eigenaar Ymere besluit later het plan niet over te nemen en de buurt te slopen.

In de gerenoveerde H-buurt is het nog lang niet pluis. Het stadsdeel verklaart de buurt tot actiegebied. Er is drugsoverlast en criminaliteit, er hangen agressieve jongeren rond, en er wonen nogal wat mensen met grote schulden. 30% der bewoners woont op bestaansminimum, 14% is werkloos. Vier jaren eerder werden al dezelfde problemen geconstateerd. De H-buurt ligt dichtbij Heesterveld.

De EG en K-buurt in de Bijlmer wordt door minister Vogelaar als een van de 40 probleemwijken in Nederland gedefinieerd. Ondanks de renovatie moet het nog altijd een prachtwijk worden.

Wijkjaarporgramma stadsdeel zuidoost 2007: gemiddelde woonduur stijgt van 6,6 in 2003 naar 7 in 2006. 10,4% van de beroepsbevolking is werkloos, waarvan 2.000 langer dan 3 jaar, 3.600 werklozen zijn nauwelijks te bemiddelen door taalachterstand, schulden en andere belemmeringen, en eveneens 3.600 werklozen zijn ouder dan 50 jaar. Werkloosheid is de afgelopen jaren in Zuidoost meer gestegen dan in rest van Amsterdam.

Aantal inwoners in Zuidoost: bijna 78.000

De gemiddelde woonduur is gestegen, van 6,6 jaren in 2003 naar 7 jaren in 2006.

2008

Het Dagelijks Bestuur van Stadsdeel Zuidoost laat 19 februari op zijn website weten dat in afwijking van het Finale Plan van Aanpak uit 2002 de flats Dennenrode, Develstein, Eeftink en Egeldonk met hun garages geheel gesloopt worden. In genoemd plan zouden de 1^ste delen van de gebouwen, de zogenaamde koppen aan de Daalwijkdreef, blijven staan, net zoals de garages. Er is een uitzondering: garage Develstein blijft wel bestaan. Er zijn plannen voor een horeca-gebeuren. Het betekent de sloop van een extra 500 woningen.

Marion Middelbeek, directeur bij Rochdale zegt op een vergadering over prachtwijken dat beheer in de galerijflats nog altijd een probleem is.

Tegelijk krijgt De Principaal, ontwikkelingsmaatschappij van woningstichting Lieve de Key toestemming de garages van Kouwenoord, Klieverink, Kempering en Kralenbeek aan de Karspeldreef opnieuw te ontwikkelen en rond deze garages vier woontorens neer te zetten.

2009

De laatste restanten van het oude Bijlmer Sportcentrum – ooit bestaande uit een tennishal, een buitenbad, een binnenbad en een grote sportzaal – worden gesloopt. Het buitenbad was al jaren buiten functie en de tennishal is inmiddels ook gesloopt. Met het verdwijnen van de sporthal verdwijnt ook een grote feestruimte. Het oude gebouw werd in 1984 opgeleverd. Naast het oude centrum is inmiddels een nieuw complex verschenen, met zwembad en fitness.

Ook opgeleverd: het Bijlmer Parktheater, bedoeld voor kleine theater-voorstellingen van onder meer Krater en het Jeugdtheater.

Sportgebouw en Parktheater zijn voorzieningen aan het immense Anton de Komplein, waaraan ook het stadsdeel-kantoor ligt. De ooit beloofde horeca aan het plein is er nog altijd niet.

De vernieuwers maken bekend, dat er vanaf 2010 nog 3000 woningen gebouwd moeten worden van het vastgestelde aantal nieuwbouw en dat men verwacht dat de laatste 1^ste paal in 2016 in de grond wordt geslagen. In totaal zullen ruim 7.000 galerijflats gesloopt worden, waarvoor, naar men verwacht, 8000 nieuwbouwwoningen terug komen. Daarvan is maximaal 30% sociale huur. Door de sloop verdwijnen dus bijna 5000 goedkope woningen. Leegstand in de flats is gedaald tot 1%.

De vastgoedcrisis slaat steeds harder toe en de huren van een sociale huurwoning zijn in Amsterdam gemiddeld 100 euro te laag. Het is een uitspraak van Hans van Harten, directeur Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties. De gemiddelde huur zou 480 per maand moeten zijn, maar is 380. In 2008 blijken de corporaties grote verliezen geleden te hebben: Stadgenoot, 88 miljoen; Rochdale, 37; en de Key 32 miljoen.

2010

Rochdale maakt herfst 2010 bekend dat er niets anders op zit dan Kleiburg te slopen. Vanwege de eerdere verbouwplannen voor hogere inkomens zijn inmiddels bijna alle bewoners vertrokken. Er zijn er nog zo’n 60 plus een groep studenten als kraakwacht. Rochdale wil de grond na de sloop braak laten liggen tot ze weer geld voor nieuwbouw heeft. De kas bij Rochdale is nagenoeg leeg.

De Dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam laat weten dat 12% bewoners uit de nieuwbouw vertrekken en 30% uit de ‘oude Bijlmer’. O&S concludeert: “Nergens anders is de wens om te verkassen zo groot”. Sinds 1992, start vernieuwing, zijn 16.000 mensen uit de Bijlmer vertrokken. Een derde van de oorspronkelijke bewoners woont er nog steeds of is terug gekeerd. De Bijlmer heeft ook nog altijd het laagste inkomensniveau van heel Amsterdam. Het aantal minima in de stad daalde, maar steeg in de Bijlmer tot 27%. Het aantal autochtonen daalde vanaf ’92 met 47% tot 7000. Daarnaast wonen er 13.000 Surinamers en 4.500 Ghanezen. Totaal aantal bewoners in 2009: 37.000

2011

Publiciteit over de sloop van Kleiburg breekt een hoop activiteit los, vooral omdat Kleiburg een essentieel onderdeel is van het Bijlmermuseum-gebied, dat het gedachtegoed van de ontwerpers van de Bijlmer in ere moet houden. Kleiburg wordt helemaal een nieuwsitem als een Rochdale-directeur zich laat ontvallen, dat flat voor 1 euro te koop is. Rond 50 personen, groepen en clusters van ondernemers melden zich als koper. Samen met twee andere clusters, waarmee Rochdale onder druk van het stadsdeel al afspraken had gemaakt, mogen twee van die potentiële kopers een plan gaan ontwikkelen. In september kiest Rochdale ervoor met een partij verder te praten: het consortium dat Kleiburg als klusflat wil ontwikkelen.

Heesterveld wordt voorlopig niet gesloopt. Eigenaar Ymere ziet geen markt voor sloop en nieuwbouw en besluit het al leegstaande deel van het complex te verhuren aan studenten van de Rietveld Academie en mensen met kunstzinnige beroepen. Er wordt aan gedacht om Heesterveld uit te breiden met horeca en andere voorzieningen. En dat gebeurt later door in het blok naast de metrohalte Bullewijk restaurant Tante Ietje te openen. Er komen tevens een Bed en Breakfast, winkels en kunstvoorzieningen.

In een later stadium worden alle blokken van Heesterveld opgeknapt. Zij liggen aan de overkant van het horeca- en  kunstblok, aan de linkerzijde van het fietspad. Elk woonblok krigt zijn eigen kleur.

Een andere broedplaats wordt mogelijk in het zogenaamde Omegagebouw naast buurthuis Anansi in een hoek van de D-buurt. Het gebouw zal ooit gesloopt worden en ruimte moeten geven aan nieuwbouw, maar tot zolang mag kunstenaarscollectief Wijk 7 er gebruik van maken, op voorwaarde dat ze ook activiteiten aan buurtbewoners gaan aanbieden.

De eerste twee poten van Daalwijk zijn niet gesloopt. Op 8 september vindt de opening plaats van 230 onzelfstandige wooneenheden voor studenten in de eerste poot. Zij wonen met z’n tweeën, drieën of vieren met elkaar, in kamers van 10 en 20m2. Er zijn ook gemeenschappelijke voorzieningen. De 2de poot wordt gerenoveerd voor zittende bewoners met sociale huur. Op de begane grond komt ruimte voor commerciële voorzieningen en bedrijven. Het overgrote deel zal nooit een huurder vinden. In 2015 wordt de leegstaande ruimte verbouwd voor de opvang van vluchtelingen.

Droomzone heet het project en bevat een 15-tal woningen aan de ‘sGravendijkdreef aan de voorkant van de al jaren bestaande laagbouwwijk Geerdinkhof, en dicht tegen de rand van de Bijlmerweide. In 2015 zijn de 3de en 4de woning bijna klaar. Van de andere 11 nog geen spoor.

Nieuwbouwbuurt Karspelhof krijgt er 100 woningen bij parallel aan Kromwijkdreef. Blokken van vier laag, huur en koop.

Het vernieuwde en door Mecanoo ontworpen Bijlmerpark wordt zondag 29 mei officieel geopend. Het park is 32 hectare groot en bestaat uit een natuurpark, een sport- en speldeel, en een grote ligweide waar in de zomer het Kwakoe Festival kan plaats vinden. De opening is het einde van een lange weg met velerlei plannen.

In dit jaar wonen 82.000 mensen in Zuidoost, waarvan 60/70% van niet-westerse afkomst en 34% jonger dan 25 jaar.

Zuidoost is nog altijd het armste stadsdeel, met 33,6% lage inkomens tegen 29,7% in heel Amsterdam gemiddeld. Het lage inkomen staat voor minder dan 17.900 euro besteedbaar inkomen per jaar. Het gemiddeld besteedbaar inkomen bedroeg in Zuidoost 26.300, het laagst in heel Amsterdam, in Amsterdam 30.800.

2012

Op de locatie waar ooit Egeldonk stond, legt het stadsdeel een grote volkstuin aan voor de buurt, plus een fietscrossbaan. Ook in de D-buurt ligt nog veel braakliggende grond, met dank aan de sloop van Develstein, Dennenrode en Daalwijk. Twee delen van Daalwijk zijn overeind. Het restant aan bouwgrond vod geen projectontwikkelaar voor nieuwbouw. Onder de naam Spinozacampus zullen er wooncontainers voor studenten worden neergezet, die in principe over 15 jaar voor echte nieuwbouw moet plaats maken.

In Kleiburg start het project Klusflat van KondorWessels en andere partijen, waarbij men vierkante meters a 1250 euro de m2 kan kopen om zijn eigen appartement samen te stellen en in te richten. Men begint in het laatste stuk van de flat, 70% van het aantal m2’s in dat blok moet voor zomer 2013 verkocht zijn, wil het hele project doorgaan.

Als jaren later Kleiburg volledig is bewoond organiseren bewoners een hardloopwedstrijd over alle galerijen van de flat. Bij het laatste deel via de laatste entree omhoog naar de bovenste (12e) etage, over de galerij via de vier flatdelen naar de 1ste entree, naar beneden en vervolgens via de 11de etage terug, enzovoort, tot alle etages belopen zijn. Het werd een groot succes met veel hardlopers.

Het nieuwe winkel centrum voor de K-buurt wordt geopend. Het heet niet Kraaiennest zoals het oude winkelcentrum in garage Kleiburg/Koningshoef, maar Kameleon. Boven de winkels liggen 2 parkeerlagen voor de auto’s en premiehuur-appartementen rond een grote daktuin. Aan de zijde van de metro heeft het complex een brede appartemententoren, een zogenaamde slab. 30

Na de zomer wordt begonnen met de sloop van de oude garage Kleiburg/Koningshoef ofwel Kraaiennest. Vanuit de stichting Bijlmer Museum worden nog pogingen ondernomen de sloop te stoppen en van Kraaiennest een kansenzone te maken, een nieuw vitaal hart voor de buurt. Stadsdeel-bestuurder Marcel la Rose is daar een voorstander van, maar dat geldt niet voor portefeuillehouder Emile Jaensch en Joop de Haan, directeur Bijlmer Vernieuwing.

Aan de Arena Boulevard vindt het eerste concert plaats in de Ziggo Dome, dat beschikt over een reusachtige zaal met 17.000 stoelen en zowel voor concerten, conferenties en sportevenementen geschikt is. Concerten zijn evenwel de core business. De aftrap wordt verricht door Marco Borsato op 24 juni.

Stadsdeel-bestuurder Emile Jaensch schrijft op zijn eigen weblog dat er nog altijd geen geld is om de resterende 3000 woningen (zie 2009) in de nieuwbouw te realiseren.

2013

Op de Spinozacampus worden 700 containerwoningen voor studenten opgeleverd. Er zullen er later nog 552 bij komen. De huur is gemiddeld 320 netto per maand.

In Amsterdam is 26% der allochtonen Marokkaans, 24% Surinaams en 15% Turks. Stadsdeel Zuidoost 64% niet-westerse allochtonen, waarvan 32% Surinaams ofwel eenderde van alle Surinamers wonen in Zuidoost. Westerse allochtonen wonen vooral in het centrum van de stad en vormen daar 25% van de bevolking, in volgorde van grootte: Britten, Amerikanen, Italianen enz. In geheel Amsterdam zijn verder de 20- en 30-tigers dominant, met een overschot aan vrouwen. Nieuwkomers vestigen zich vooral waar zich al een grote gemeenschap met gelijke afkomst bevindt.

Zuidoost heeft nu een gemiddelde woonduur gelijk aan heel Amsterdam: 8,5 jaar. De woonduur is het hoogste in Noord met 10,2 jaar. Zuidoost heeft meer gezinnen met kinderen dan in geheel Amsterdam. 33,5 tegen 25,3% van de bevolking.

2014

Kleiburg blijkt een groot succes als klusflat. Alle appartementen zullen verkocht worden. De flat is van de sloop gered.

Garage Egeldonk wordt gesloopt, in 2015 gevolgd door die van Eeftink.

Garage Klieverink wordt gesloopt. Kouwenoord en Kralenbeek zullen volgen. De Principaal zal er dus niets mee gaan doen, zie 2008. Voor Kempering wordt nog een bestemming gezocht. De bedoeling is is deze garage nog minimaal 10 jaar te laten bestaan. Het kantoorgedeelte van Kralenbeek wordt door uitgeprocedeerde asielzoekers bezet.

In garage Develstein aan de Daalwijkdreef wordt begonnen met de verbouw van de garage tot een foodcentrum. Het zal augustus 2015 officieel geopend worden. The World of Food verenigt een aantal startende eetverkopers plus een paar bars. Trekker van het geheel is een McDonald vestiging.

Oplevering gerenoveerd Hoekenrodeplein, de schakel tussen de Amsterdamse Poort en de Arenaboulevard. De bebouwing van het plein bestond uit het kantorencomplex Nieuw Amsterdam naar een ontwerp van Pi de Bruin. Dit gebouw wordt zoveel mogelijk transparant, met goud als hoofdkleur. In het gebouw vestigen zich het hoofdkantoor van Nuon, vier horecagelegenheden en een redelijk luxe hotel.

2015

Start laagbouw Emerald, terrein Egeldonk en Eeftink, aan de Daalwijkdreef, en start laagbouw Switi naast Gooiseweg, achter het Henriette Roland Holsthuis. In Driemond wordt het zelfbouwbuurtje Drostenburg bijna opgeleverd. Er is weer geld voor bouwen en de Amsterdamse woningnood is hoog.

Het containercomplex voor studenten, de Spinozacampus, wordt uitgebreid tot 1251 wooneenheden. AMC-studenten krijgen een woonlokatie, BlueGray, tegenover het ziekenhuis in een oud bankgebouw. Niet-studerende jongeren vinden een woonplek in SayHaey met 217 containers aan de Karspeldreef, op het oude terrein van garage Klieverink.

ING koopt het Frankemaheerdcomplex tegenover de Poort aan de Bijlmerdreef, ooit neergezet door Bijnenkorf, V&D en Hema, en al jaren vooral leegstaand. Verkoper is woningbouwvereniging Rochdale, die er ooit zo’n 30 miljoen voor betaalde, een beroerde deal van de ‘Maserati-man’ ofwel directeur Hubert Möllenkamp. De bank gaat het slopen en er een nieuwe hoofdkantoor neerzetten. Het beroemde ING-kantoor op de Poort zelf, het zogenaamde zandkasteel van de architecten Ton Alberts en Max van Huut, werd tegelijk verkocht. De nieuwe eigenaar wil er een appartementencomplex van maken.

Zuidoost krijgt ook steeds meer hotelbedden. Dit jaar openen OZO-hotel in het voormalige hoofdkantoor van Rochdale aan de Karspeldreef, muziekhotel Jaz naast de Ziggo Dome en hostel A&O met 1500 bedden.

  2018

De Bijlmer bestaat nu 50 jaar. Het feest-programma is nogal warrig met veel mis-lukte exposities, een optocht van o.a. bewo-nersgroepen in de klederdracht van hun ‘heimat’ en niet te vergeten: de opvoe-ring van De Passion: een jaarlijks tv-gebeu-ren met dus ditmaal bekende Bijlmer bewoners in belangrijke bijrollen. Het Bijlmer Museum organiseert een ontbijt met de eerste bewoners van het jarenlang verguisde stadsdeel.

Gelijk alle andere stadsdelen krijgt het Stadsdeeel Zuidoost dit jaar een nieuw bestuur, dat veel van z’n zelfstandigheid verliest. Inplaats van een zelfstandig orgaan wordt het een bestuurscommissie met beperkte taken onder leiding van een drietal politieke bestuurders, die door het College van wethouders van de gemeente Amsterdam benoemd worden. Ze dienen dus lid te zijn van de politieke partijen, die dit college vormen. Het zijn nu politieke ambtenaren. Op het stadsdeel niveau worden ze geadviseerd door politiek gekozen raadsleden. Hun aantal wordt terug geschroefd van 29 naar 12, 4 jaar later 11. In 2018 zijn drie van die raadsleden afkomstig van de PvdA en evenzo drie van Groen Links. Ze zijn gekozen door zo’n 40% van alle stemgerechtigden in Zuidoost, dat daarmee als vanouds bij elke verkiezing de minste stemmers naar de stembus weet te lokken. Het drietal leiders bestaat uit: Tanja Jadnanansing (PvdA), Dirk de Jager (GL) en Jacob Wedemeijer (SP).

Boerderij Langerlust sluit de poorten. De boerderij was jarenlang een aangename horecaplek aan de Provincialeweg tussen Diemen en Weesp, en grenste aan de oostkant van de Gaasperplas. Voor het bedienend personeel en de keuken werd een beroep gedaan op jongeren, die aan een zorg-instelling verbonden waren. Commercieel kon men het echter niet redden. De eigenaar van het pand, de gemeente Amsterdam, heeft tot heden, 2024, geen nieuwe bestemming kunnen vinden. De poort bleef dicht.

 2020

In de K-buurt is jarenlang strijd geweest om het ja dan nee slopen van de oude garages. De gemeente was voor slopen omdat ze op termijn voor veel geld gerenoveerd moesten worden en op hun bestaande plek ook niet meer gewenst waren. Anti-sloop activisten onder bewoners pleitten voor nieuwe functies van de garages. Ze beschouwden het als goedkoope gebouwen waar met je met betaalbare investeringen leuke dingen kon doen, zoals de inbouw van appartementen, van allerlei kleine musea, een bios of een brouwerij met dakterras. Tenslotte kwam er een compromis: de gemeente stelde voor een garage – de Kempering (zie foto) – minimaal tot 2024 te laten bestaan, met een optie tot langer als er een goed, betaalbaar plan kwam. In 2020 ging de garage evenwel tegen de grond, alleen het onderste, rechter deel bleef over, dat ooit door een Ghanese kerk als eigendom was verworven. Verderop ligt al veel langer het terrein braak waar andere garages langs de Karspeldreef stonden.

  2021

De Gemeente Amsterdam cq Stadsdeel Zuidoost (en dus andere stadsdelen) geven grote sommen geld als buurtbudget aan arme wijken. In Zuidoost zijn dat o.a. de K-Zone en de GK-buurt. Het geld – 250.000 euro voor een jaar – mag besteed worden zoals bewoners dat willen. En om bij die bewoners te horen hoefde je eigenlijk niet veel meer te doen dan je hand op te steken. En je moest beloven een plan te maken. In de K-Zone worden het 1ste jaar veel plannen bedacht en uitgevoerd, al heeft niemand buiten de ‘commissie van bewoners’ daar enig zicht op. In de GK-buurt schrijft de commissie gewoon wat plannen van het stadsdeel over en dat soms ook in meervoud (dus 4-5 maal een gelijksoortig plan om hangmannen een plek te geven op Ganzenhoef). De commissie laat pas echt iets van zich horen als de krant bericht dat de penningmeester(es) 90.000,– euro uit de kas heeft ontvreemd. Ze betaalt er o.a. haar eigen begrafenis van.  

   2022

Al enige jaren is de gemeente Amsterdam bezig het bedrijvengebied van Zuidoost om te bou-wen tot een woon-/werkgebied. Het gebied is bekend als Amstel 111 en loopt van de Arena naar het AMC in het zuiden en van de treinbaan Amsterdam – Utrecht naar de A2. De eerste, nieuwe woonplekken ontstaan in het Zuidelijk gebied tegenover het AMC. Er wordt o.a. een kantoorgebouw omgebouwd tot behuizing voor AMC-studenten en dichtbij het spoor verrijst een reusachtig gebouw voor alleenstaande jongeren, in totaal 1.600 eenheden. Naam van het gebouw: Our Domain.

In 2022-23 wordt in het midden gedeelte van Amstel 111, boven Ikea, en aanschurkend bij de metrobaan, een nieuwe woontoren opgeleverd met een diversiteit van kleinere en grotere woningen: vooral huur en koop. Andere torens zijn in opbouw, ook op het Arena-gebied. De kale huurprijs voor 16m2 is 630 euro per maand. In de jaren ’70 was de kale huurprijs van een Bijlmer gezinsflat, 96m2: 520 gulden. De Bijlmer gold toen als zeer duur, reden om er niet naar te verhuizen.

In totaal zijn op Amstel 111 zo’n 20.000 woningen gepland. Het is vooral nieuwbouw, maar ook verbouw van kantoren. En alles in de hoogte, met op de begane grond parkjes, winkels en horeca, maar daarvan is tot heden, eind 2023, nog niets gerealiseerd.

  2023

Het voormalige hoofd-kantoor van de NMB, later ING, ook wel bekend als het Zandkasteel op de Amster-damse Poort, wordt na een renovatie opgeleverd als een woongebouw met vooral huur appartementen, in totaal 263. Daarnaast is op de begane grond bij de hoofd-ingang een groot café ingericht, is er een filmzaal voor de Bijlmer Bios, een jazzcafe, en zijn er leslokalen voor de Internationale School. Er worden o.a. ook kantoorruimten verhuurd. Het 90.000 m2 grote gebouw, dat ontworpen werd door Ton Alberts en Max van Huut, heeft zowel binnen als buiten zijn oude pracht behouden. Het wordt gezien als het visitekaartje van de Amsterdamse Poort, een ooit regionaal bedoeld winkelcentrum met woningen boven de winkels, dat inmiddels al enkele jaren een grootscheepse renovatie ondergaat. Zo krijgen alle winkels een nieuw front, is er een woontoren bijgekomen, net zoals optop-lagen voor woningen en kantoren. Het centrum, dat eind jaren ’80 werd opgeleverd, was behoorlijk verloederd met fors teruglopend winkelbezoek en gesloten winkels. Men hoopt ook een grote OBA (openbare bibliotheek met allerlei verwante faciliteiten en activiteiten) binnen te slepen. Dat die OBA (kosten een kleine 40 miljoen) naar Zuidoost komt is al zeker, maar om de locatie wordt nog gevochten. Het wordt de Poort of de K-buurt.

World of Food in de oude, verbouwde garage van Develstein is terziele. Het was een verzamelgebouw voor velerlei eettenten, gerund door startende ondernemers, die er het vak konden leren om later een echt restaurant op poten te zetten. Het werd geopend in 2015, maar na enkele jaren zette de neergang in, mede door de kwaliteit van het eten en ondernemers die regelmatig de luiken gesloten lieten. Een eigenaar weigerde zelfs 1-2 jaar zijn grote tent met terras open te doen, omdat er geschonden afspraken waren. De garage zal gesloopt worden, maar voorlopig kan je nog een hamburger halen bij de McDonald.

Het Masterplan. Op 25 mei 2023 stapt Saundra Williams op als directeur bij het Masterplan Zuidoost. Ze slaagt er niet in, vindt ze, de systemische wereld van de gemeente (ambtenaren en politici dus) op een werkzame manier te verbinden met ‘het volk’. Het Masperplan was in maart 2021 ingegaan en had als doelstelling de kansen gelijkheid van mensen in Zuidoost te verhogen. En dat werd verbeeld door de wens dat elk Bijlmer-kind over 20 jaar in niets minder zou zijn dan hun leeftijdgenoten in de betere stadsdelen. Sinds het opstappen van Saundra is er tot heden, eind 2023, niets meer over het masterplan vernomen.