De Bijlmermeer was bedoeld als de stralende woonstede van de na-oorlogse, zichzelf emanciperende werknemer dan wel kleine zelfstandige, die weloverwogen en met plezier een veel hogere huur dan normaal neertelde. Het werd de verguisde woonplaats van de overzee komende migrant, een getto naar men sprak, dat daarom dus gestraft werd met de sloop van 7000 appartementen: de beste woningen, die zijn nieuwe huisbaas hem ooit geboden had. Het gebeurde vanaf 1992 in het kader van de Bijlmer Vernieuwing, dat de Bijlmer moest verlossen van z’n armoe en verliesgevendheid.
Anno heden zijn we desalniettemin nog altijd het stadsdeel met de meeste ellende, want de harde kern aan armoede, werkloosheid, criminaliteit en laaggeletterdheid heeft zich ondanks sloop, nieuwbouw voor kopers en andere maatregelen prima weten te handhaven. Die kern huist met name in de oude Gliphoeve, nu bekend als Geldershoofd en Gravestein, en de anti-Bijlmers uit de jaren ‘70 en ‘80: Holendrecht west en Venserpolder. In deze twee buurten van Bijlmer zuid (later Gaasperdam) en noord – werden de gehate manco’s van de Bijlmer hoogbouw op voorhand bestreden met middelhoog (4-5 woonlagen), portiekwoningen, en parkeren op straat. En de huren waren er lager. Buiten genoemde kernen zijn er nog wat andere gebieden waar het aardig mis is, zoals de K- en H-buurt in de Bijlmer en Reigersbos in Gaasperdam.
Onze overheid gaat nu, vanaf ‘21, opnieuw een grootse poging wagen het stadsdeel van zijn ellende te verlossen, opdat over 20 jaar geen Zuidooster kind geen minder kansen heeft dan een gewoon, gemiddeld Amsterdams joch (of meid). Dat is althans de grote boodschap, maar als je het Masterplan goed leest, ontdek je dat het welzijn van dat kind ‘slechts’ een verwacht bij-effect is. En we moeten ook maar hopen dat dan minder kinderen in de Bijlmer in armoede opgroeien.
Men wil vooral een stadsdeel dat er niet langer negatief uitspringt, waar je zonder bezwaar kan wonen. En daartoe is dus een alliantie tot stand gebracht, van overheids instanties en organisaties op het gebied van onderwijs, welzijn, sport, wonen en kultuur. Er werd bovendien een programma-directeur aangesteld, waarvan nog niet bekend is of zij een troepen aanvoerder is met macht, geld en personeel of vooral een toezichthouder en verbinder. De klus gaat in ieder geval 20 jaar duren, tot 2040.
De cijfers van het Masterplan:
– 35% van de kinderen groeit op in armoede, 31.000 inwoners van de 90.000 totaal zijn jonger dan 27 jaar, en een groot aantal daarvan, zo’n 8.000, woont in een arm huishouden. 3000 van hen wonen in een eenoudergezin. Veel jongeren gaan ook het huis niet uit. 30% van de thuiswonende ‘jongeren’ is ouder dan 28 jaar.
– 32% van de bewoners is laaggeletterd, wat betekent dat zij veel zaken in het leven slecht of niet kunnen volgen. In Amsterdam noord is dat getal 29%, in west 20% en in zuid 9%
– Op de basisscholen zitten nu 6.765 leerlingen, waarvan er 3.950 worden omschreven als doelgroepleerling ofwel slachtoffer van maatschappelijke omstandigheden, een laaggeletterde ouder etc en daarom extra aandacht nodig heeft.
– Het voortgezet onderwijs kent 3.005 leerlingen, waarvan er 1.700 worden gekwalificeerd als probleemgeval ofwel doelgroepleerling.
– De werkloosheid is 17.1% tegen 13.2 gemiddeld Amsterdam; het aantal minimum huishoudens 23,9 % tegen 16.5 gemiddeld Amsterdam.
Verder voelen we ons in Zuidoost minder veilig, behuizen we de toppers op het gebied van de cokehandel en sporten we minder dan gemiddeld, terwijl het groen naar Amsterdamse begrippen overdadig is. Kortom: we zijn het weeskind van de hoofdstad, maar predikt de Alliantie: “Als we 20 jaar verder zijn en denken aan de bewoners van Zuidoost, dan denken we automatisch aan levenskracht, veerkracht en veelzijdigheid.” Zuidoost is inderdaad altijd bedolven geweest onder superlatieven, negatief of positief. We kunnen ze nu zelfs als voorspellende waarheid poneren. De Alliantie vindt bovendien dat we in 2020 reeds beschikken over een voor ons zo kenmerkende sociale cohesie. Ook dat is natuurlijk een leugen. We hebben vrede, dat is waar, maar gedeelde waarden en samenwerking?
Het Plan van Aanpak bevat nog weinig concrete maatregelen, zoals vier jongerencentra waarvan momenteel de eerste in de K-buurt wordt neergezet. We hebben geen idee welk beleid daar komt, maar in het verleden zijn alle jongerencentra vooral mislukt en geen overleefde.
Een ander reeds bedachte (maar nog niet bevestigde) maatregel is het reserveren van 25% nieuwbouw voor zittende bewoners, want men wil voorkomen dat bijvoorbeeld op Amstel 3 en bij Arena, samen 10.000 nieuwe woningen, een wijk ontstaat, die geen binding met het oude Zuidoost heeft. Die in eigen stadsdeel verhuizende bewoners zijn dus een soort zaad van het oude erfgoed, dat blijkbaar erg nuttig is, maar waarvan de kwaliteiten niet omschreven worden. De zaadbrenger kan dus iemand zijn die net in de Bijlmer woont of de Bijlmer haat. Naar buiten toe kan dit erfgoed-verhaal natuurlijk ook tegen je werken. Nieuwkomers kunnen het idee krijgen dat ze verplicht met ‘verkeerde buren’ uit het Bijlmer-verleden en heden geconfronteerd worden.
De 25% maatregel dient ook om niet studerende jongeren uit Zuidoost meer kansen te geven zelfstandig te gaan wonen, maar of dat zoden aan de dijk gaat zetten? De huur- en koopprijzen zullen dat in samenhang met inkomens voor een belangrijk deel gaan bepalen. Op dit moment maken de sub-modaal verdieners in ieder geval geen kans. En dat doen ze al jaren niet, want door de Bijlmer vernieuwing van 1992 zijn zo’n 8.500 appartementen door sloop en verkoop aan de sociale huur onttrokken, er kwamen slechts 2.500 nieuwbouw-woningen voor terug. Armoede en ellende moesten tenslotte zoveel mogelijk uit Zuidoost verdreven worden. Gelukkig stelt het huidige college met SP en Groen Links weer belang in sociale huur. Zo moet 40% van de nieuwbouw de komende jaren uit sociale huur bestaan, Het lijkt echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, want de 2000 appartementen die tot heden door Our Domain in Zuidoost, Amstel 3, zijn (worden) opgeleverd vallen daar allemaal buiten. Tegelijk wordt het idee achter de Bijlmer Vernieuwing van ‘92 voortgezet om de armoede bevolking te verdunnen met meer opgeleid (!) en beter verdienend, zoals ook het doel van de pracht- en krachtwijken was. Zo wil men ten koste van de armen de inkomensgrens voor sociale huur een aantal jaren met 20% opplussen om meer loon scorende burgers naar Zuidoost te halen. Het is echter nog nooit aangetoond dat armen daarmee geholpen zijn, zoals de overheid altijd graag rond bazuint.
Men had ook op voorhand kunnen stellen dat de 60.000 nieuwe bewoners, die men de komende 20 jaar in Zuidoost verwacht het armoede probleem zodanig verdunnen, dat alles onder controle lijkt en er eigenlijk geen masterplan nodig is. Dit alles natuurlijk wel onder voorwaarde dat die nieuwe inwoners niet laaggeletterd zijn, enz.
De armen kunnen zich onderwijl warmen aan pracht omschrijvingen van hun woongebied, die het Masterplan met veel plezier opdist, hoewel zij dat plan zeer waarschijnlijk nooit zullen lezen. Er staat geschreven: “Heel Nederland kan van Zuidoost leren hoe je een inclusieve en diverse samenleving opbouwt” en “Hoe er in Zuidoost wordt samen geleefd en gewerkt is uniek.”
BijlmerMuseum 