BijlmerMuseum

^{_{CHAMPIGNON KWEKERIJ IN GARAGES}} Begin ’80 stonden de garages in de Bijlmer vooral leeg. Er waren veel minder auto’s dan ooit gepland, 1,3 auto per woning. Paul Bos kwam toen met het idee om met behulp van paardenstront champignons in de garages te kweken. Tijdens zijn ‘bewind’ als baas van het projectbureau Hoogbouw Bijlmermeer, 1982 – 1986, werd het ene idee na het andere gelanceerd om de Bijlmer leuker en werkbaarder te maken. Vele bewoners werkten daar enthousiast aan mee. Een aantal plannen werden gerealiseerd, velen niet. En Paul Bos mocht oprotten toen Stadsdeel Zuidoost in de steigers werd gezet. Hieronder een overzicht van alles wat werd bedacht en al dan niet gerealiseerd.

DRIVE IN THEATER Parkeergarage Gliphoeve was begin ’80 vooral een plek voor allerlei Surinaamse hosselaars, die aan auto’s sleutelden,  zich met drugs bezig hielden en op de neus van de auto’s simpele kaartspelletjes om veel geld speelden.  Paul Bos kwam met het idee een deel van de garage te slopen, aan de kant van winkelcentrum Ganzenhoef en daar een drive-in theater in te richten. David Veldhoen maakte een ontwerp. De garage werd inderdaad ten delen gesloopt, maar het theater kwam er niet.

GULLIVERS REIZEN Tijdens het bewind van Bos stond de hoogbouw Bijlmermeer voor 25% leeg, met name in de K-buurt. Sommige flats daar werden zelfs gedeeltelijk ontruimd om mensen in andere flats wat buren te geven. In opdracht bedacht kunstenares Justa Masbeck Guillvers reizen, een meer dan monumentaal theater in een K-flat en bijbehorende garage. Het theaterstuk met ondermeer bergbeklimmers die het gebouw moesten overwinnen en scenes in allerlei appartementen werd enkele weken uitgevoerd. Het idee van een motorcross in een parkeergarage haalde het helaas niet.

DE BINNENSTRAAT Door geld- en andere problemen waren de binnenstraat in de flatgebouwen niet aan de zonkant gelegd en niet op de begane grond, zoals ontwerper Siegfried Nassuth het gewenst had. Zijn binnenstraat verscheen alleen in de complexen Gouden Leeuw en Groenhoven, waar de architect Van Stigt  eigenwijs en doortastend genoeg was om Nassuth’s idee er door te drukken. De andere binnenstraten werden koude, ongezellige loopstraten, van de garage naar de lift en naar huis. Bos haalde in de G-buurt bij Gerenstein en Geinwijk de ruiten uit de binnenstraat zodat er weer direct contact met de buitenwereld ontstond.

PARKEREN BIJ DE FLAT Bos vond de Bijlmer te strikt, te uniform en vond dus dat er meer verschillen moesten komen. Zo kreeg Echtenstein woningen op de begane grond, met tuin, inplaats van de daar gesitueerde boxen; en werden flatgebouwen als Gliphoeve en Hakfort/Huigenbos uitgerust met parkeerplaatsen bij de achterste stukken van het gebouw. Het verbod van Nassuth en SO – geen auto’s op het maaiveld – werd zo drastisch overtreden. De opvolgers van Nassuth hadden ook gezorgd voor zulke lange binnenstraten, dat bewoners in het achterste deel van de flat kilometers vanuit de garage met hun spullen moesten zeulen. De wel geplande garages voor die achterkant werden nooit gebouwd. En de electrische karretjes voor vervoer kwamen er nooit.

DE BIJLMER IN KLEUR In 1983 stopten de Amsterdamse woningcorporaties hun Bijlmer bezit in Nieuw Amsterdam. De club ging enthousiast aan de slag en bedacht ondermeer het idee van opleuken via verf. Paul Bos vond het goed als maar niet overal hetzelfde idee werd toegepast. Hij wilde verschil in gebouwen en buurten. Helaas was Nieuw Amsterdam daartoe niet in staat. Voor het gemak werd het idee van een Franse kleurenfilosoof overgenomen, die had bedacht, dat gebouwen de kleur van hun omgeving moesten overnemen, om zo in het geheel te verdwijnen. Wegschilderen dus. En dat deed Nieuw Amsterdam met grote overgave, De hele F, D, en EG-buurt werden met gedempte en abstracte kleurpatronen overtrokken.  In GK-buurt haalde de ‘wegschilders’ bakzeil. Enkele actieve bewoners voerden een succesvolle actie voor het wit verven van de gebouwen.

KINDERBOERDERIJ GLIPHOEVE Tijdens de renovatie van de totaal uitgewoonde flat Gliphoeve ging een tegelzetter, Floor Doll, de door uitgeplaatste bewones achtergelaten kippen verzamelen. Met behulp van buurtwerker Toon Borst en Paul Bos groeide dat langzaam maar zeker uit tot een echte kinderboerderij. Paul leverde via trucs de eerste behuizingen en poltieke machthebbers als Ed van Thijn en Michael vd Vlis werden gepaaid door nieuw geboren beesten naar hen te vernoemen. Zo kreeg een hangbuikzwijn de naam van Michael. De kinderboerderij zou het vol houden tot 2009, toen vertrok Floor met zijn vrouw naar een boerderij in Duitsland. Inmiddels, 2009, is de boerderij door een welzijnsclub overgenomen.

BLIJ MET DE BIJLMER In 1983 organiseerde het wijkbouworgaan, Swob, onder andere met steun van Bos, een groot symposium over een nieuwe toekomst van de Bijlmer. Het leidde ondermeer tot een huurverlaging, meer geld van rijk en gemeente en Nieuw Amsterdam. Het symposium werd afgesloten door een Bijlmerburen-feest en later dat jaar, in de zomer, werd het Blij met de Bijlmer Festival bij Grubbehoeve gestart. Iniatiefnemer was in beide gevallen Henno Eggenkamp. Laatste kreeg van Bos in ’86 geld om het festival en daarmee de Bijlmer een grote impuls te geven. Het Moeder Aarde beeld werd neergezet, onthuld door wethouder Louis Genet: de Grubbezee,- de grote vijver die door Bos was aangelegd onder de metrobaan – werd omgedoopt tot Colakreek – de naam van een recreatiewater in Suriname-; fotograaf Arthur Blonk kreeg de opdracht de potentie van de Bijlmer te fotograferen; zijn collega Madeleen Ladee ‘kiekte’ de Bijlmer-mens; en ontwerper Paul Mijksenaar ontwierp een logo voor de Bijlmer en een idee om de gebouwen meer porum te geven. Door het vertrek van Bos konden al deze projecten niet meer uitgebouwd worden. Het stadsdeel was niet geinteresseerd, hoewel het festival werd gecontinueerd en de foto’s van Ladee een kalender van winkelcentrum Ganzenhoef sierden.

DE GRUBBEZEE Zoals boven al aangestipt: Bos liet de Grubbezee graven, een water, dat het Bijlmer Museum-gebied, zijn fantastische doorkijk gaf.  Er was ook een plan om naast de flat Kleiburg zo’n water te graven, in een gespiegelde vorm van de Grubbezee, maar dat voornemen haalde het niet. Door de Grubbezee bleef een brug zonder functie over. Bos besloot die brug te handhaven en bedacht een eilandje aan die brug, dat hij voor de grap in een zeskant – het onderliggende geometrische beeld van de Bijlmer – uitvoerde. Rem Koolhaas schreef later, dat de ontwerpers van de Bijlmer zo gek waren, dat ze zelfs eilandjes hun ‘vorm’ gaven. Op het eiland verscheen later het Moeder Aarde beeld, hoewel Bos een pannenkoekhuis in gedachten had.

 ANDERE NIET UITGEVOERDE IDEEEN

• Gaten in de gebouwen. Het idee was stukken uit de gebouwen te happen, zodat de vorm van de gebouwen zou veranderen. Aansluitend idee: bepaalde woningen op 10eetage slopen en daar penthouses bouwen. Later zou projectleider Bijlmer Vernieuwing Ganzenhoef, Igor Rovers, dit idee weer oppikken. Maar ook nu lukte het niet.  Wel werd in 2006 een gebouw aan de onderkant ingeknipt, de flat Grubbehoeve (Casa Architecten). In andere flatgebouwen zoals Groeneveen en Hogevecht werden op de begane grond woningen geconstrueerd, zoals Bos ooit met Echtenstein deed. Kruitberg werd tijdens de Vernieuwing op een soort terp geplaatst. Penthouses kwamen tenslotte in een plan voor Grubbehoeve dankzij bewoners weer tevoorschijn, maar zijn nog altijd niet gebouwd.
• Skatecentrum onder verkeersplatform Groeneveen.
• Overbouw metrostation Kraaiennest met kantoren, waaronder stadsdeel-kantoor.
• Colafles als liftkoker. Het had weinig gescheeld of de firme CocaCola had enorme flessen als liftkoker geplaatst. Nieuwe liften waren nodig omdat met de bouw van de Bijlmer te weinig liften werden ingebouwd. In sommige gebouwen werd de lift alsnog in de reeds bestaande liftschacht gebouwd, zoals in Gliphoeve, in andere flats zoals Kleiburg werden nieuwe liften buiten tegen het gebouw geplaatst. Het gebeurde allemaal tijdens bewind Bos. Tijdens de Vernieuwing, vanaf 1992, kregen Gooioord en Kikkenstein hun ‘extra’ liften.
• Corbusier-flats. Onderste 2 etages gebouw slopen, zodat gebouw a la Corbusier op palen zou komen.
• Villa’s in de Bijlmerweide, langs de Weespertrekvaart.
• Bioscoopcentrum annex bowlingbaan in Wijkaccommodatie Ganzenhoef, welke voorziening inmiddels gesloopt is.
• Golfbaan plus cricketveld tussen complexen Gouden Leeuw en Groenhoven
• Een metro die ook ‘snachts rijdt.

Foto bijschriften, van boven naar beneden: model garage theater; binnenstraat Gerenstein; Paul Bos met de vette lach; het logo van Paul Mijksenaar; metrobaan Ganzenhoef-Kraaiennest, die verderop de Grubbezee onder zich heeft; ontwerp voor de colafles.