Hoe kan je een wijk, die in opbouw is, de DNA van een nabij gelegen woongebied geven? En waarom wil je dat. De wijk is in dit geval Amstel 111, gelegen ten westen van de Bijlmer en daarvan gescheiden door een spoorweg, tussen het Ajax stadion en de A9. Het is vanouds een kantorengebied, dat nu deels gesloopt wordt en bedrijven dus plaats maken voor superhoge woontorens, die zo’n 15.000 woningen moeten herbergen. En dat is het tegenovergestelde van de CIAM-doctrine, waarop de oude Bijlmer was gegrondvest: zo min mogelijk menging van functies ofwel houdt werk en wonen strikt gescheiden. Die doctrine ontstond toen veel arbeid veel vuiligheid opleverde, bijvoorbeeld in de arme stadswijken.
Het idee om het nieuwe Amstel 111 ofwel Bijlmer West (voorkeur Bijlmer adepten) met het DNA van het beroemde woongebied te injecteren, komt o.a. van een drietal Bijlmer kunstinstellingen: het CBK, het BijlmerParkTheater en Imagine IC. Meer gespecificeerd, zo vertelt Annet Zondervan, directeur van het CBK: onder dat DNA verstaan we de cultuur cq levenswijze van de Afro-Surinaamse cq Caribische gemeenschap. Gevolg: de drie instellingen organiseerden onder de naam Shebang een aantal door ‘zwarte’ kunstenaars vorm gegeven projecten in een binnenkort te slopen gebouw. Projecten die vooral goed vallen in de eigen kring.
Ik heb geen idee of die gezegende en nogal exclusieve vertoningen enig bepalende DNA heeft voort gebracht. Ze geven echter wel aan, dat onze ‘kunstpausen’ een belangrijke rol willen spelen bij de vormgeving en beleving van het gebied. Het moet er naar de Bijlmer ruiken. En dat riekt weer naar koloniaal gedrag. Waarom zou Bijlmer West niet een geheel afwijkend woongebied mogen zijn, dat zonodig lekker tegen die Bijlmer aanketst en door Surinamers liefkozend Bims, Bimre of Smib wordt genoemd.
In Zuidoost ofwel de Bijlmer wonen momenteel zo’n 20-25.000 mensen van Surinaamse afkomst, de gehele bevolking is zo’n 90-100.000 mensen groot, en via o.a. Amstel 111 moet dat uitgroeien tot zo’n 150.000. Naast de Surinamers wonen er 20-25.000 Afrikanen en 20.000 Hollanders. Het restant zijn: Puerto Ricanen, Dominicanen, Antillianen, Turken, Marokkanen, Zuid-Amerikanen, Pakistanen, Polen, Chilenen, Iranërs etc. Vele van hen kwamen als vluchteling en vonden in de Bijlmer hun plek omdat daar leegstand was, zoals vooreerst ook gold voor het gros van de mensen die naar de Bijlmer trokken, incluis grote aantallen homosexuelen en Surinamers.
De groep die inmiddels het machtigst is en de meeste aandacht, hulp en ondersteuning krijgt, zijn ongetwijfeld de Surinamers. Het uit zich in het Stadsdeel-bestuur waar vanaf 2002 Surinaamse voorzitters de scepter zwaaien; in de programmering van de kunstinstellingen; en bijvoorbeeld het gebruik van allerlei buurthuizen. Een andere teken zijn de buurtnamen en monumenten, die voor Surinaamse mensen worden bedacht, zoals het Anton de Kombeeld (zowel als beeld en als mural); het bloemenbeeld en bankje voor welzijnswerkster Hillie Axwijk; een Bijlmer buurtje met straatnamen voor geachte Surinaamse personen; het buurtje Vogeltjeswei, vernoemd naar een Surinaams gokspel met vogels: en bijvoorbeeld een mural voor feest organisator Roy Ristie, naar wie ook een park werd genoemd. Dat werd Brasapark naar de hartenkreet van Roy: brasa, betekenis: ik omhels u. En dan is er nog het Mandelapark met het Mandelamonument, hier naartoe gehaald vanwege de zwarte connectie.
Je zou kunnen zeggen, dat wij in Zuidoost ontzettend ons best hebben gedaan en doen om met name de Afro-Surinaamse gemeenschap eens goed te verwennen.
Ik heb echter geen idee in hoeverre de Bims cq Bimre of Smib (omkering Bims) werkelijk geïnjecteerd is met de cultuur van de Afro-Surinaamse gemeenschap, laat staan de Caribische en bijvoorbeeld de Ghanese. Ik weet wel dat er meer banden zijn tussen de Afro-Surinaamse gemeenschap en de originele Nederlanders, allebei zo’n 20% van de bevolking, dan tussen de Afro-Surinamers en Afrikanen, We zijn nog altijd vooral een etnisch en nationalistisch eilandenrijk.
Dus wat is ons zuidooster DNA, wat bindt ons en wat stralen we uit? En als er al een zwaarwegend Bijlmer DNA is wat en hoe kan je dat overbrengen naar een nieuwe leefwereld op Amstel 111 en aan welke voorwaarden moet straks die nieuwe woonwijk voldoen om ‘ons’ DNA te kunnen absorberen.
Ik denk dat ons DNA vooral zit in de wortels van de originele Bijlmer Hoogbouw, de stad die ooit de Stad van de Toekomst werd genoemd en door zijn bedenkers – stedenbouwers in gemeentelijke dienst- ontwikkeld werd met de CIAM-principes: een stad zonder onderscheid, met gelijke woningen voor eenieder in overdadig groen en lucht, ruimte dus, die ooit zonder veel problemen al die diverse wereldburgers absorbeerde en de vrijheid gaf. Een stad die door leegstand mede uitgroeide tot een wonderbaarlijke migrantenstad zonder veel geruzie. ‘Bijlmer 3de wereldstad’ bedacht ik ooit, en daaraan kleefde ook de uitbuiting van landgenoten en vreemden, die het moesten doen met een kamer, een bed of stoel. En veel bewoners vertrokken snel, terwijl later in onze geschiedenis de Afrikaanse Pinkstergemeenten een grote vlucht namen, hoewel er in den beginne niet veel meer was dan een kerkje onder een betonnen garage.
Ons DNA zit in die ontwikkeling, maar er is heel veel gesloopt, de ruimtes worden kleiner, de rijtjes woningen groter in aantal en Amstel 111 wordt een geheel eigen woongebied met bijna uitsluitend appartementen torens. Voor zover is na te gaan zijn er tot heden 3717 woningen voltooid of in aanbouw: 915 sociale huurwoningen (25%), 1.820 middelhuur (49%) en 982 koop (26%). ingebed tussen kolossen van bedrijven. Daar bovenop komen nog de 1.600 kleine 1-persoons huur-appartementen van Our Domain tegenover het AMC. Nog 9.683 woningen te gaan, maar zeker weten is helaas niet te zeggen.
De leegstand en de ruimte van de oude Bijlmer – groen en grootte woning – zijn voorbij. En dat brengt in Amstel 111 een eigen DNA. Een nieuwe stad van de Toekomst, zo juichen de nieuwe stedenbouwers.
BijlmerMuseum 