BijlmerMuseum

Op 30 april 2017 openen wij een echte museum locatie in de collectieve ruimten van Grubbehoeve. De eerste expositie behelst de eerste 20-25 jaar van wat eens de Stad van de Toekomst heette. Vooral middels foto’s laten wij de groene betonstad van toen zien: de verhoogde wegen, de garages, de winkelcentra en de woonblokken in een park. Een aangezicht dat momenteel grotendeels gesloopt is. De toeschouwer maakt ook kennis met de mensen, die de Bijlmer toen bevolkten en er vooral hun eigen dingen deden, met vrolijke festivals, eigen activiteiten in eigen ruimten en bijvoorbeeld illegale huiskamer-kroegen. Het gros van de foto’s werd geleverd door Gerrit Hols die jarenlang voor de Nieuwe Bijlmer werkte, het wekelijkse huis-aan-huis blad.

Er zijn verder video’s, met onder andere uitzendingen van de Lokale Omroep Bijlmermeer (1975-1978) en archiefdozen vol bewonerskrantjes, actiepamfletten, kaarten en nota’s.

De opening begint 30 april om 17.00 uur, waarbij diverse personen hun persoonlijke verhalen uit en over de Bijlmer zullen vertellen. Onder hen ook Daan Dekker, schrijver van de onlangs gepubliceerde biografie over Siegfried Nassuth, ontwerper van de Bijlmer. Vanaf 19.00 uur is er een gezamenlijke maaltijd zoals die in de jaren ’70 geserveerd werd in de opkomende bistro.
Voor de maaltijd dient men te reserveren. Kosten 15 euro p.p. De ‘winst’ gaat naar het BijlmerMuseum. Aanmelden via: bijlmerm@xs4all.nl

Het museum zal na 30 april op afspraak te bezoeken zijn, via de email of 06 41612131. Natuurlijk kan een bezoek ook gekoppeld worden aan een rondleiding. Entree museum 5 euro; rondleiding: 125 euro voor 10-20 personen.
Het adres: Grubbehoeve 38-39

Op foto: kinderen van de Roze Panter bouwen een Indianendorp onder de metrobaan Ganzenhoef-Kraaiennest.

We zijn er al een aantal jaren mee bezig, maar het is zover. We gaan een ‘echt’ Bijlmer Museum inrichten in een van de collectieve ruimten van Grubbehoeve. De eerste expo hopen we dit voorjaar te openen. Het wordt vooral een foto-tentoonstelling over de eerste 20 jaar van de Bijlmer. We beschikken daarvoor over o.a. het volledige archief van Gerrit Hols, vanaf eind jaren ’70 de vaste fotograaf van het voormalige weekblad De Nieuwe Bijlmer. We laten ook ruimte aan persoonlijke foto’s van iedereen die in die jaren iets heeft vast gelegd. Als je mee wil doen, kan je contact met ons opnemen via: bijlmerm@xs4all.nl

Op foto: Joop den Uyl en zijn vrouw bezoeken Ganzenhoef/Gliphoeve en spreken o.a. met Roy Mungra (links) en Chas Warning (rechts).

Gisteren, 13 december 2016, was het dus 50 jaar geleden dat burgemeester Van Hall de officieel de eerste betonpaal voor de Stad van de Toekomst door de uit het Muiderzand gehaalde zandlaag hamerde. Nu, op een andere plek, was zijn opvolger Eberhard van der Laan opgetogen, vrolijk en enthousiast de uitreiker van het eerste boekexemplaar van ‘De betonnen droom’, een uiterst leesbare biografie over de man die de Bijlmer bedacht: Siegfried Nassuth, een ernstig en ascetisch man, die vastbesloten droomde van een stad die zijn bewoners vrij, gelukkig en ontwikkeld zou maken.

De Bijlmer werd echter geen stad die zijn bewoners zelf ter hand mochten nemen. De Bijlmer werd een hete aardappel in de mond van politici en de woningbouwcorporaties die de stad beheerden. Met behulp van de sloopkogel transformeerden ze de stad van vrijheid en mogelijk nieuw geluk naar een wat suffige woonplek van gewone, alledaagse dingen, een zeker geen beroerd woonadres met een besmeurd verleden. En de vraag blijft: waarom hadden de ‘bazen’ niet de moed te blijven staan achter een droom die ze ooit deelden en waarom mag een stad zich niet ontwikkelen zoals het haar uitkomt. Waarom moet alles zo gewoon en waarom is een perspectiefrijke droom het niet waard om nagejaagd te worden, desnoods tegen de klippen op.

Gewoon omdat het niet kan en mag. Zo vertelde ons gisteren Ab Vos  – ook aanwezig bij de boekpresentatie en voormalig directeur van Volkshuisvesting (VH) Amsterdam – dat hij en collega’s ooit hadden voorgesteld de Bijlmer simpelweg zijn gang te laten gaan. Ze werden bij wijze van spreken de vergaderkamer uit gemept. Gelukkig is Ab ook een goed ambtenaar geweest. Als architect bij VH ontwierp hij Holendrecht, het begin van Bijlmer Zuid cq Gaasperdam ofwel ouderwets middelhoog en laag waarmee begin ’70 Nassuth’s hoogbouwplannen voor Bijlmer Zuid met een doffe klap in de prullenbak verdwenen. Ab was ook de latere directeur VH die bij de in 1992 startende vernieuwing van de Bijlmer zichzelf als actief mede-bepaler inschakelde. Eerder de man van zorgvuldige transformatie dan van brute sloop.

Radio reportage VPRO

verhaal Volkskrant

verhaal Het Parool plus interview met Daan Dekker, schrijver van het boek De Betonnen Droom over ontwerper Nassuth en de Bijlmer.

Pownews maakte ook een filmpje

Een Vandaag

Docu van Tracy Metz

Verhaal in NRC

In 1968 werden de eerste flatgebouwen van de Bijlmer, Amsterdams Stad van de Toekomst, opgeleverd: de rechte H-flats, later opgevolgd door de fameuze, geknikte flats in Bijlmer Noord. In Bijlmer Zuid, voorbij de Gaasperdammerweg, zou volgens plan ongeveer hetzelfde bouwprogramma worden gevolgd, met echter meer zes etage hoge flatgebouwen, de oude droom van Nassuth, die in de Noord Bijlmer achterwege werden gelaten omdat de bouwkosten de pan uitrezen en de woningnood torenhoog was.  Er kwamen vooral 11 etage hoge flats, zodat er meer te verdienen en te herbergen was op eenzelfde stukje grond. In Zuid zou echter maar een hoogbouw-complex gerealiseerd worden: Nellestein, onderverdeeld in Leksmondhof, Leerdamhof, Liendenhof en Leusdenhof aan de Gaasperplas en allemaal premiehuur. De rest werd vierhoog of laagbouw: sociale huur, premiehuur en koop. De Bijlmer hoogbouw werd afgeschaft vanwege de hoge kosten – veroorzaakt door de appartementen zelf, maar ook de garages, de binnenstraat etc – en het in diskrediet raken van  hoogbouw: te uniform, te ongewild en te gehaat, vooral door de woningbouwverenigingen die de sociale huur woningen moesten gaan beheren. Bovendien had men vooral in het begin zo goedkoop mogelijke woningen nodig om de zogenaamde stadsvernieuwingsurgenten uit de oude, Amsterdamse arbeiderswijken op te vangen, die tenslotte gesloopt dan wel gerenoveerd zouden worden.

De eerste wijk die begin /midden ’70 verrees, was Holendrecht: middenhoog, vier etages, rond een rechthoek van groen met ontsluitingsweg, te bereiken via een groot parkeerveld. Dit was het eerste deel, later kwamen er buurtjes als Nieuwersluishof bij, waar de huizen op de begane grond een voortuin kregen en het groen in het binnen gebied verdween. Wel veel groen aan de woonkamerkant. De rechthoekige vorm met een open kant maakte plaats plaats voor een wat meanderend lint. Arbeiderswoningen waren het, voor de ‘echte’ Amsterdammers, ontworpen door architecten van Volkshuisvesting zoals Ab Vos, de latere directeur van de deze dienst, die bij de Bijlmer Vernieuwing een grote rol zou spelen.

In de loop der tijd liep Holendrecht (inmiddels onderdeel van een gebied dat niet meer de Zuid Bijlmer heette maar Gaasperdam om elke associatie met de Bijlmer zoveel mogelijk teniet te doen) vol met bewoners, die uit thuislanden in den vreemde naar Amsterdam trokken en door gelijksoortige migranten, die uit de Bijlmer verdreven werden door te hoge huren en natuurlijk de sloop van de hoogbouw. Holendrecht kreeg het imago van a-sociaal en verpaupering, een buurt die daarin kon wedijveren met de verguisde Bijlmer. Inmiddels is Holendrecht aan het renovatie-infuus, zoals nu te zien is in bijv. Nieuwersluishof en het daarnaast gelegen Nieuwlandhof, beiden op korte afstand gelegen aan de noord ingang van het gelijknamige metro- en trein station en ooit ook de in- en uitstap van/naar een reusachtig kantorencomplex, dat al jaren leeg staat, en onderdeel van de kantorenwijk Bullewijk tegenover het AMC. De twee hoven ademen vooral verpaupering en verloedering. Grote hopen afval liggen midden tussen de woningen. Voortuintjes zijn slechts betegeld en bergen soms een wilde boom. De gevels zijn vuil, de parkeerplaats is overvol, benauwd en uitermate rommelig vorm gegeven, met door wortelgroei omhoog geduwde straatstenen. Op de grens van de twee hoven bevindt zich ook een volstrekt onduidelijk gebouw (foto 4 en 5), dat op geen enkele manier aangeeft waarom het daar ooit is neergezet. Op dit moment is het in ieder geval in handen van een evangelisatiekerk, waar aan de metrokant een krakend zigzagpad met railing omheen loopt, dat toegang geeft tot een zeer kleinschalige ingang en verder doorloopt naar het metrostation.

Gelukkig is er ook goed nieuws. De metro-ingang in dit gebied is inmiddels geheel opgeknapt, lekker fris en open, en de muren van brut beton zijn ontdaan van al hun verflagen (zie foto 1). Jammer is wel dat de ruimte net buiten het station er gewoon nog groezelig, uitgewoond en outdated uitziet, inclusief het kunstwerk van Shlomo Koren (het gekrulde staal), dat indertijd de bewoners moest helpen de metrolijn als iets goeds en moois te zien (de belangrijkste reden voor al die kunstwerken in en bij de stations van lijn 53 en 54). De metro ingang bij het AMC wordt momenteel onderhanden genomen (laatste foto). En verder buiten kondigt zich een andere herschepping aan. Er is al een oud kantoor paarsblauw geverfd en omgeturnd tot studentenhuisvesting; het verloederde, immense kantorencomplex gaat tegen de vlakte; en er komt van alles nieuw, inclusief horeca, sport en meer design.

In de warme zon vandaag een Bijlmer rondleiding gegeven aan Niklas Ulfebrand en Maaike Ouwehand uit Zweden, die op familiebezoek en vakantie in Nederland perse de Bijlmer wilden zien. Dat gold met name Niklas, die als historicus de na-oorlogse CIAM-stad als grote hobby heeft en in Zweden excursies naar CIAM-steden organiseert, met name het Stockholmse Vällingby uit de jaren ’50. Deze buitenwijk was indertijd een grote inspiratiebron voor de ontwerpers van de Bijlmer. Ze haalden er onder meer het idee van een alles regelende flat-conciërge vandaan, waarvoor het Nederlandse ministerie van Volkshuisvesting geen geld wilde geven. Ze ontdekten er ook een nieuwe toekomst in wording, die van een toename in vrije tijd en daarnaast die van de werkende vrouw en het belang van peuterspeelzalen en kinderopvang. Het belang van veel groen en recreatieparken plus collectieve ruimten met opvang van kinderen werd daarmee in hun plannen onderstut. Niklas heeft ook een eigen site, helaas alleen in het Zweeds. Het begrip Folkhemsturen staat voor na-oorlogse CIAM-uitbreidingen.

De foto is van Vällingby, waar niet zo lang geleden nogal heftige rellen waren, georganiseerd door migranten jongeren, die in Stockholm onvoldoende aan de bak komen en dus veelal werkloos zijn.

Architect en stedenbouwkundge Pi de Bruin was ooit een groot gelovige van de CIAM-stad, een stad als de Bijlmer met zijn gescheiden functies voor wonen, werken, verkeer en recreatie. De CIAM-stad zou ook in zijn ogen mens en samenleving tot een groter welzijn opstuwen. Enige tientallen jaren later stapte hij over naar een ander geloof: alle functies van een stad dienden zoveel mogelijk gemengd te zijn. En als stedenbouwkundige van het Bijlmer Arena gebied proclameerde hij, dat in dit uitgaansgebied met rondom kantoren in alle maten ook het wonen zijn plaats moest krijgen. Het kwam er niet van, de bedachte woontorens verrezen er niet, maar inmiddels is men geheel om. Van de Arena Boulevard tot het AMC zullen straks allerlei woon- en recreatieve functies gerealiseerd zijn, begonnen met tot hotels omgebouwde kantoorcomplexen, zoals dat van Rochdale aan de Karspeldreef. Er werd ook een nieuwe wandelroute annex sportbaan aangelegd parallel aan de spoorbaan Holendrecht en Bijlmer Arena.

Inmiddels is men weer een paar stappen verder, met dank aan ZO!CITY, een soort ontwikkelingsmaatschappij, die een paar jaar terug werd opgericht door de gemeente en bedrijven uit het gebied. ZO!CITY zorgde ervoor dat in oktober a.s. de net een jaar oude kloosterbrouwerij Kleiburg bij Ikea een locatie heeft voor het bereiden van bier en het schenken daarvan. Daarnaast werd een oud idee van planoloog Middelkoop van stal gehaald: een appartementencomplex voor studenten en expat-werknemers van het AMC. Het complex Blue-Gray werd gerealiseerd in een leegstaand kantoor aan de overkant van het ziekenhuis, vlakbij het Holendrecht station.

Het gebied ten westen van dit station, inmiddels volop in renovatie, zal de komende jaren in ieder geval uitgebreid worden met een groot appartementencomplex plus voorzieningen, bedoeld voor 1500 zelfstandig wonende studenten, een van Amsterdams groeimarkten. Voor dit complex zal een bestaand, maar al jaren leegstaand kantorencomplex met garage gesloopt worden. Zie foto van het gebouw met de meters lange, overdekte gang, die werknemers en bezoekers naar het metrostation voerde.

Het gebied kreeg ook een eigen naam, het lullige ZoZo, plus een eigen ontwikkelings-maatschappijtje, stichting Placemakers, dat de geesten rijp moet maken voor allerlei andere investeringen. De boel moet gaan bruisen, dat begrijpt u, zoals overal in den lande rond en in oude gebouwen nieuwe, kleinschalige bedrijvigheid, studenten, horeca en kultuurvoorzieningen oude, verloren, uno-functionele gebieden dienen te revitaliseren. Leve de nieuwe stadskernen, als het kan zo dicht mogelijk op een station of bij een haven, waar ooit de ouderwetse, massale bedrijvigheid gestalte kreeg, zoals in dit gebied het AMC.

Om de boel in Holendrecht west aan te wakkeren heeft de gemeente langs het station een zogenaamde stadslandbouwtuin aangelegd, die er helaas vooral verwaarloosd uitziet. Ook neergelegd zijn een drietal beachvolleybal-plekken naast Blue-Gray, waar schijnbaar niemand gebruik van maakt, en het nieuwe plan is de de aanleg van een paviljoen met horeca en tuinen, dat deze herfst moet starten en waarvoor geld bijeen wordt gezameld middels crowdfunding. Het zal wel lukken: er wordt tenslotte gecommuniceerd in een opgefokt, ronkend, hip jargon, dat nauwelijks to the point is, maar blijkbaar veel vertrouwen in de toekomst genereert, een toekomst waarin het mengen van functies centraal staat, zoals het ooit in de middeleeuwen vanzelfsprekend begon. Zie website ZoZo.

Opeens, zo lijkt het, is de Bijlmer geschiedenis weer hot, en trekt geldbronnen aan. Zo is er het fotografisch kunstproject rond ‘Srefidensie en de vlag‘ ofwel het gedoe rond de 1ste vlag voor de per 25 november 1975 gestarte onafhankelijkheid van de republiek Suriname. Daarbij ook aandacht voor het hijsen van die vlag op 24 november 1975 ’s avond laat op het voormalige aanloopcentrum (nu bedekt met Vogeltjeswei). In het CBK vindt je daarover meer informatie en gisteravond vond daar ook de eerste bijeenkomst plaats met toeschouwers van toen om uit te vinden wat er toen precies gebeurde. De een spreekt over 2000 aanwezigen, de ander, die de vlag hees, over 100. En weer een ander beweert dat het plaats vond bij een sporthal, terwijl het gebeurde op een grasveldje bij een houten noodgebouw.De sporthal moest nog worden neer gezet.

Vandaag een uitnodiging van Imagine IC die samen met de Reinwardt Academie gaat uitzoeken wat de erfgoed-waarde van garage Kempering is. Dat gebeurt op 28 juni bij Imagine IC op Frankemaheerd. De aandacht gaat dan vooral naar de verhalen van de oude garage-gebruikers en de persoonlijke emoties die garage Kempering oproepen. Daar kan je het dus over hebben en daar kan je een project over maken, waarin de garage voort leeft. Ik ga maar vertellen dat de garage vooral een icoon is van de wederopbouw, een middel om de auto uit het woongebied te weren, terwille van de veiligheid en de recreatie in dat gebied, Inmiddels moet de auto dus voor de deur, want dat is goedkoper, brengt de boodschappen lekker dicht bij huis en laat je elke dag zien wat je bezit en dat er gelukkig weer niets mee gebeurd is. De waan van het consumentisme en de angst die bezit met zich mee brengt. De garage moet natuurlijk gewoon blijven als monument van weg geflikkerde idealen, als opbergplaats van auto’s en als nieuw casco voor andere, nuttige functies, zoals daktuin met cultuurcentrum, een echt museum, bijzondere horeca enz., niet gericht op hipsters cs, maar het Bijlmervolk. De charme van de B is tenslotte dat het een 3de wereldstad is, die ook zonder safari trots op zichzelf kan zijn.

Zie verder: uitnodiging Imagine IC.

De Bijlmer ontleent zijn architectuur en ideeën deels aan Park Hill in Sheffield. Ontwerper Siegfried Nassuth was er op bezoek en leerde er over geknikte gebouwen en drooglopen. Park Hill was populair onder zijn eerste bewoners, maar in de jaren ’70 ging het down. Sloop werd een zeer serieuze optie totdat een paar projectontwikkelaars de handschoen oppakte en Park Hill geheel renoveerde.  Deze you tube films vertellen de geschiedenis en het heden.

https://www.facebook.com/187137384658092/photos/pcb.1060006610704494/1060006387371183/?type=3&theater